Тарихи Рашидий (2)

Тарихи Рашидий (2)
Ҳазрат Соҳибқирон Хуросонни олгандан кейин ўша кентдаги кўплаб ёмон одамларни
ўлдириб ўч олди ва Хароша кентини Амир Ҳожи ворисларидан бирига суюрғол қилиб
берди. Ҳозиргача ўша кент Амир Ҳожи авлодларига тегишлидир.
Мўғул бекларидан аймоғи кирликут бўлган Ҳамидбек оқил ва доно киши бўлиб, Туғлуқ
Темурхон қошида обрў-эътибори баланд эди ва у маслаҳат ёки истак тарзида хонга нима
деса, сўзи ўтар эди. Бир куни у хонга Ҳазрат Соҳибқироннинг мислсиз матонати ҳақида
сўзлаб, оталаридан қонуний мерос бўлиб қолган вилоятни Ҳазрат Соҳибқиронга
беришини сўради. Хон бунга рози бўлди ва унга чопар юбориб, Ҳазрат Соҳибқиронни ўз
ҳузурига чорлади. Ҳамидбек ҳам мактублар битиб, хоннинг шафқатини хабар қилди. Ул
Ҳазрат хон хизматига келиб, ундан катта иззат-эътибор топди. Хон Ҳазратга ворисий
Кеш вилояти ва унга тобеъ туманларни тортиқ қилди.
Ўша қиш хон Амир Ҳусайнга қарши уруш бошлашга жазм қилди. Амир Ҳусайн ҳам лашкар
тўплаб, Вахш дарёси соҳилига келиб тўхтади. Хон Дарбанди Оҳаниндан ўтиб, ўша ерга
етганида ва иккала тарафнинг аскарлари бир-бирларини кўриб сафга тизилганларида
Кайхисрав Хатлоний ўз қўли остидагилар билан бирга Амир Ҳусайнни тарк этди, сафни
бузиб, хон лашкарига бориб қўшилди. Амир Ҳусайн буни кўриб қочишга тушди, ғолиб хон
лашкарлари унинг ортидан қувиб, Жайҳун дарёсидан ўтиб, Қундузгача боришди. Унинг
аскарлари ўша кент ва туманлардаги эл-улусни Ҳиндукуш довонигача талон-тарож
қилдилар. Ўша йилнинг баҳор ва ёзини шу томонларда ўтказдилар.

Еттинчи фасл. «Зафарнома»дан кўчирма. Туғлуқ Темурхоннинг ўз пойтахтига
қайтиб боргани баёни.
Кузда хон Самарқандга йўл олди ва йўлда Баён сулдузни осишга буйруқ берди.
Самарқандга етганда бутун Мовароуннаҳр мамлакати унинг тасарруфига кирган эди.
Барча амирлару нўёнлар истаса-истамаса унга бўйсунишди. Кўнглида шубҳаланган ҳар
бир кишини жазога тортди, ўзига итоатда бўлганларга лутфу иноятлар кўрсатиб, ўғли
Илёс Хожа Ўғлонни Мовароуннаҳрга подшоҳ қилиб, Бекжак бошчилигидаги мўғул
амирларидан ва лашкарларидан энг сараларини унинг ихтиёрига берди, Бекжак мўғул
амирлари ва лашкарларининг энг улуғи ва муносиби эди. Ҳазрат Соҳибқиронга алоҳида
ҳурмат-иззат кўрсатиб, ўғли ёнида қолдирди. Хон Ҳазрат Соҳибқиронда қатъият ва
шон-шавкат белгиларини кўра билгани боис унга ўша мамлакат ишларини бошқаришни
топширди-да, ўзи шон-шуҳрат ва ғалаба билан ўз салтанати тахтига қайтди.
Зафар мулозиму Аллоҳ мададкор,
Толеи баланду бахти унга ёр.
Туғлуқ Темурхон Мовароуннаҳрдан қайтаётиб, мўғул амирлари устидан ҳукмронликни
Бекжакка, ўша мамлакат ишлари билан шуғулланишни Ҳазрат Соҳибқиронга юклади.
Амир Бекжак хон кўрсатган йўлдан юрмай зулм ишларини авжига чиқариб, адоват ва
туғёнга йўл қўйди. Ҳазрат Соҳибқирон, хоннинг амри бажарилмаётганини ва давлат
ишлари таназзулга юз тутаётганини кўргач, бу мамлакатдан кетишга ва Амир Ҳусайнни
16 / 32

---