|
Juda yaxshi so‘z
Bu fikrlar miyada va tanada sodir bo‘ladigan narsalarga qanday ta’sir qilishini juda uzoq va aniq tekshirish. Bu juda to‘g‘ri, chunki miyaga kelganda hali ham noma’lum bo‘lgan juda ko‘p narsalar mavjud.
Darhaqiqat, agar olimlar miyadagi jarayonlarni to‘liq xari- tada ko‘rsatgan bo‘lsalar, ehtimol ular miyani takrorlaydigan superkompyuterlar qurgan bo‘lishlari mumkin.
Fikrlar tanadan ajralib turadigan narsalar va fikrlarning qanday qilib jismoniy ta’sirga ega ekanligini tasvirlash bema’nilikdir deb bahs yuritadiganlar hali ham bor. Biz ong, tana, olam va boshqalar haqida hali ko‘p narsalarni tushunmaganimiz haqiqat bo‘lsa-da, hech bo‘lmaganda fikrlar miya va tanadagi reaksiyalarga bevosita ta’sir qilishi mumkinligi aniq.
Bu nutq terapiyasining ko‘plab turlari, masalan, kognitiv xulq- atvor terapiyasining asosidir. Va bu juda yaxshi narsa, chunki bu siz fikringizni o‘zgartirishga harakat qilsangiz, siz o‘z miyangizga va tanangizga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan narsani qilayot¬ganingizni anglatadi. Va bu ta’sir doimiy o‘zgarish bo‘lishi mumkin, ayniqsa, agar siz ijobiy natijalarga ega bo‘lgan yangi fikr yaratish yo‘llarini kashf qilsangiz.
IJODIY BOSIM (BOSIM OSTIDA FIKRLASH) VA UNING ELEMENTLARI
B
ir eslab ko‘ring, ijodiy aqliy hujum sizni hech stress holatida qoldirganmi? Agar siz o‘zingizning navbatdagi
katta g‘oyangiz qayerdan paydo bo‘lishi va nega u hali kelmaganligi bilan qiziqsangiz, siz ijod bilan shug‘ullanishingizga qiynalishingiz mumkin. Ehtimol, buning sababi siz qanday qilib ijodkor bo‘lishingiz kerakligi haqida o‘ylayotganligingiz bo‘lishi mumkin. Agar o‘zingiz uchun ma’lum bir umidlar mavjud bo‘lsa, lekin uni yetkazib berish uchun juda ko‘p bosimni his qilsangiz, siz o‘zingizni ijodiy muvaffaqiyatsizlikka qo‘yishingiz mumkin. Xo‘sh, orqaga qadam tashlash vaqti keldi. Ijodkorlik amalga oshishi uchun ish va o‘yin o‘rtasida muvozanat bo‘lishi kerak. Yakuniy g‘oya amalga oshganday tuyulsa ham, buning sababi yillar va ko‘plab eksprimentlar uni izlashga sarflangan. Axir Tomas Edison
muvaffaqiyatsizlikka o‘zgacha yondoshgan holda quyidagi fikrlarni ta’kidlab o‘tganku: “Men muvaffaqiyatsizlikka uchraganim yo‘q, lekin lampochkani yasamaslikning 1000 ta usulini topdim”.
Nima deb o‘ylaysiz, stress sizni ko‘proq ijodkor qiladimi yoki kamroq?
Bajarilishi zarur bo‘lgan ishlar ro‘yxatidagi vazifalarni tekshirish o‘zingizni yaxshi his qilishingizga olib kelishi mumkin. Bosim ostida siz go‘yoki unumdorlik mashinasisiz, bir vazifadan ikkinchisiga o‘ta olasiz. Siz diqqatni yaxshi jamlay oldingiz. Lekin siz ijodkormisiz? Bosim ostida siz juda samarali bo‘lishingiz mumkin, ammo juda ijodiy emassiz. Shuning uchun ijodkorlik uchun joy qoldirish muhim – tanaffusni rejalashtirish, sayr qilish, hamkasb bilan suhbatlashish va shu kabi boshqa samara berish ehtimoli yuqori bo‘lgan ishlar.
Qanday qilib sog‘lom ijodkor bo‘lish mumkin?
Stress va ijodkorlik murakkab munosabatlarga ega. Xo‘sh, qanday qilib samarali, natijali, ijodiy va sog‘lom bo‘lishingiz mumkin? “Biz muammo haqida vahima qo‘zg‘aymiz, keladigan birinchi variantni o‘rganamiz, ushbu variantni tanlaymiz va bajaramiz.
Yangi g‘oyalar kamdan-kam hollarda bir kechada paydo bo‘ladi. Masalan, Charlz Darvinning uzoq davom etgan evolyutsiya nazariyasini olaylik. Darvin o‘nlab yillar davomida ilmiy adabiyotlarni o‘qib, Galapagos va boshqa ekzotik yo‘nalishlarga sayohat qilgan, astoydil batafsil kuzatuvlar olib borgan va ushbu kuzatishlar va ularni tushuntirish g‘oyalari haqida minglab sahifalar yozuvlar ishlab chiqargan. Agar u shoshilinch harakat qilsa, biror samarali natijaga erishishi mumkin bo‘lmasdi. Biznesda ham yangi g‘oyalarni yaratish va rivojlantirish uchun nisbatan tizimli bo‘lmagan, bosimsiz vaqtga ega bo‘lishning ajoyib misollari mavjud. AT&T kompaniyasining afsonaviy “Bell Labs” nomli laboratoriyasida ishlaydigan olimlar uning katta g‘oyalari vaqt talab qiladigan korporativ falsafasi ostida dunyoni o‘zgartiradigan
yangiliklarni, shu jumladan tranzistor va lazer nurlarini ishlab chiqarishdi. Ularning ixtirolari tadqiqotchilarga bir necha Nobel mukofotlariga sazovor bo‘lishlariga xizmat qildi. Ular Darvin singari ijodiy fikrlashga vaqt topgan edilar.
Ammo ijodkorlik haddan tashqari vaqt bosimi tufayli, y`ani judayam qisqa va tig‘iz paydo bo‘lgan misollarni ham ta’kidlab o‘tish mumkin. 1970-yilda Apollon 13 ning Oyga parvozi paytida bortda kichik portlash sodir bo‘ldi, bu havo filtrlash tizimiga zarar yetkazdi va salonda karbonat angidridning xavfli to‘planishiga olib keldi. Agar tizimni sozlanmasa yoki o‘zgartirilmasa, astronavtlar bir necha soat ichida o‘lgan bo‘lar edi. Xyustondagi NASA missiyasini boshqarish paytida deyarli barcha muhandislar, olimlar va texniklar darhol e’tiborlarini muammoga qaratdilar. Kosmik kemada bo‘lganlar bilan bir xil materiallar to‘plami bilan ishlashda ular astronavtlar takrorlashi mumkin bo‘lgan filtratsiya tizimini yaratishga astoydil harakat qilishdi. Har qanday tasavvurga ega bo‘lgan materiallar, shu jumladan parvozlar bo‘yicha qo‘llanmaning qopqog‘i ham ko‘rib chiqildi. Vaqtni ozgina tejash bilan ular g‘alati, noodatiy va mukammallikdan yiroq narsani o‘ylab topdilar, ammo bu vazifani bajarishi mumkin edi. Muhandislar tezda dizaynni yetarlicha aniqlik bilan astronavtlarga yetkazishdi, chunki kognitiv jihatdan zaif astronavtlar filtrni qurishga qodir edilar. Qisqa va ti’giz paytda o‘ylab topilgan narsa ishladi va uchta hayot saqlab qolindi. Vaqt bosimi odamlarni ko‘proq ishlashga va ko‘p ishlarni bajarishga undashi va hatto odamlar o‘zlarini yanada ijodiy his qilishlariga olib kelishi mumkin bo‘lsa-da, aslida bu, umuman olganda, kamroq ijodiy fikrlashga sabab bo‘ladi. Albatta, qisqa
javob muammoning butun bir yechimi emas.
Ijodkorlik nafaqat g‘oyalar uchun miya hujumini, balki ularni amalga oshirishni ham o‘z ichiga oladi, shuning uchun sizda g‘oyalar bo‘lsa, lekin ularni amalga oshirmayotgan bo‘lsangiz, siz ijodkor inson xayolparastsiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
