Tana fikrlash. Ijodiy

Fikrning anatomiyasi

Keling, o‘sha tongga qaytaylik: “Men yotoqdan turishni xohlamayman”, degan fikr.

1-rasm. Fikrlash jarayonida faol ishtirok etadigan nerv sistemasining asosiy elementlari³⁴.

Olimlar birinchi navbatda sizning fikringiz o‘z-o‘zidan va tasodifiy emasligi haqida bahslashishadi. Buning o‘rniga, sizning fikringiz, ehtimol sizning atrofingizdagi narsalarga bo‘lgan munosabatdir.
Bunday holda, bu budilnik bo‘lishi mumkin, telefoningizni soat qancha ekanligini tekshirib ko‘rish istagi yoki axlat tashuvchi mashinaning o‘tib ketishini eslatib turadigan doimiy vaqt bo‘lishi mumkin. Boshqa hollarda, fikrlarni xotiralar qo‘zg‘atishi mumkin.
Fikrlash jarayoni bilan bevosita bog‘liq nevrologiya (nerv sistemasi)ga oid quyidagi ba’zi muhim atamalar aniqlangan:
Harakat potensiali: kimyoviy o‘zgarishlardan kelib chiqadigan keskin kuchlanish (neyronlarning bir-biriga qanday signal berish- lari).
Neyron: signallari yuboriladigan asab hujayrasi.
Neyrotransmitter: neyronlar tomonidan chiqariladigan, boshqa hujayralar bilan aloqa qilishda yordam beradigan kimyoviy xabarchilar (masalan, dopamin, epinefrin, noradrenalin).


³⁴ М.: Издательство «МИФ», 2012. 173 стр.
Prefrontal korteks: rejalashtirish, shaxsiyat, qaror qabul qilish va ijtimoiy xatti-harakatlar bilan shug‘ullanadigan miyaning bir qismi.
Gipokampus: miyaning bir qismi turli xil xotira funksiyalarida hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Sinaps: neyron (asab hujayrasi)dan maqsadli hujayraga kimyoviy yoki elektr signalini o‘tkazishga imkon beruvchi tuzilish. Miya bir vaqtning o‘zida ko‘plab qismlarni kesib o‘tadigan va o‘zaro ta’sir qiladigan murakkab usulda ishlaydi. Shunday qilib, ertalab fikrga fikrga kelganingizda, ehtimol sizning miyangizdagi barcha bu turli xil tarkibiy qismlar (prefrontal korteks, gipokampus, neyronlar, neyrotransmitterlar va boshqalar) bir vaqtning o‘zida
ishtirok etishi mumkin.
Agar sizning fikringiz natijasi yotoqdan ko‘tarilishni xohla- masligingiz bo‘lsa, agar siz yana boshingizni orqangizga tashlagan bo‘lsangiz, bu nimani hisobiga bo‘ldi? Yoki, buning o‘rniga siz o‘rin¬dan turishni qaror qilgan bo‘lsangiz, qanday boshqacha narsa ta’sir qildi yoki voqea sodir bo‘ldi?
Bilamizki, miya qaror qabul qilganda, turli xil asab tarmoqlari o‘zaro raqobatlashadi. Oxir-oqibat, tarmoqlardan biri faollashadi va kerakli xatti-harakatni keltirib chiqaradi.
Bu miyaning neyronlari, deb ataladigan orqa miya nerv hujayralari orqali sodir bo‘ladi va ular o‘zlarining aksonlariga impuls yuboradi, bu esa mushaklarga yetib boradi va harakatga olib keladi: bu holda siz boshingizni yopib qayta yotib olasiz yoki o‘rindan turib yotoqdan chiqasiz.