Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

24.3. Sug‘urta bozorining mohiyati, tarkibi va turlari 

 

Iqtisodiyotning  umumiy  nazariyasida  ham,  sug‘urta  fanida 

ham “sug‘urta bozori” va “sug‘urta xo‘jaligi” yangi tushunchalardir. 

Shunga  qaramay  aytish  mumkinki, “sug‘urta  bozori”  tushunchasi 

o‘ziga  nisbatan  bir  muncha  umumiy  hisoblangan  “sug‘urta 

xo‘jaligi”  tushunchasining  pog‘onalaridan  biri  bo‘lib,  sug‘urta 

xizmatlari  oldi-sotdisi  bilan  bog‘liq. “Sug‘urta  xo‘jaligi”  sug‘urta 

sohasidagi sug‘urta xizmatlarini ko‘rsatish, sotish va iste’mol qilish 

bilan  bog‘liq  munosabatlar  yig‘indisidan  iborat.  Umumjahon 

xo‘jaligi  miqyosida  “jahon  sug‘urta  xo‘jaligi”  atamasini  qo‘llash 

mumkin.  Ana  shu  ma’noda  “sug‘urta 

xo‘jaligi”  sug‘urta 

tashkilotlarining  ta’sis  etilishi,  tashkiliy  tuzilmasi,  faoliyati, 

boshqaruvi  bilan  bog‘liq  munosabatlarni,  shuningdek,  sug‘urta 

tashkilotlarining 

yoki 

sug‘urta 

bozorining 

boshqa 

turdagi 

subyektlarining sug‘urtaga oid faoliyatini davlat tomonidan tartibga 

solish  munosabatlarini,  iqtisodiy  munosabatlarda  sug‘urtadan 

foydalanish  shart-sharoitlari  va  asoslarini  ifoda  etadi.  Xorijiy 

adabiyotda  bu  borada  tegishli  ravishda  “sug‘urta  iqtisodiyoti”  va 

“jahon sug‘urta iqtisodiyoti” tushunchalari ishlatiladi. 

---

606 

sug‘urtalovchilar uchun majburiydir. Biznes sohasi uchun sug‘urta 

xizmatlari  ko‘rsatishning  standartlari  standart  tushunchalar  va 

sug‘urta  xizmatlari  ko‘rsatishning  standart  shartlaridan  iboratdir. 

Sug‘urta  xizmatlari  ko‘rsatishning  standartlari,  agar  qonun 

hujjatlarida  yoki  sug‘urta  shartnomasida  boshqacha  qoida 

nazarda  tutilmagan  bo‘lsa,  biznes  sohasi  uchun  sug‘urta 

xizmatlarini ko‘rsatishda qo‘llaniladi.  

Sug‘urta 

shartnomasi 

tuzilayotganda 

sug‘urtalovchi 

iste’molchiga  (tadbirkorlik  xavfini  sug‘urtalash  shartnomasini 

tuzmoqchi bo‘lgan yuridik shaxs yoki yakka tartibdagi tadbirkorga) 

quyidagilar haqida haqqoniy va to‘liq axborotni taqdim etishi shart: 

a) sug‘urtalovchi haqida (oshkora axborotni); 

b)  sug‘urtalovchi  nomidan  va  topshirig‘iga  binoan  faoliyat 

ko‘rsatayotgan  sug‘urta  vositachilari  (sug‘urta  agentlari)  haqida 

(agar  iste’molchi  tomonidan  bunday  talab  mavjud  bo‘lgan 

taqdirda); 

d)  sug‘urta  xizmati,  ya’ni  uning  narxi  (sug‘urta  mukofoti), 

qoplamasi,  shartlari,  xizmatning  maqsadlari,  tavakkalchilik 

omillari, kafolatlar, maxsus istisnolari va h. k. haqida; 

e)  sug‘urta  xizmatining  iste’molchi  uchun  afzalliklari  va 

kamchiliklari haqida; 

f)  sug‘urtalovchi  va  sug‘urta  qildiruvchining  majburiyatlari 

haqida; 

g)  sug‘urta  mukofotlari  (badallari)  va  mablag‘larning 

kutilayotgan qaytarilishi haqida (qo‘llanilishi mumkin bo‘lganda); 

h)  sug‘urta  da’volarini  hal  etish  tartibi  va  sug‘urta 

shartnomasining boshqa shartlari haqida. 

Sug‘urtalovchi  taqdim  etayotgan  axborot  barcha  muhim 

shartlar 

(pozitsiyalar) 

bo‘yicha 

aniq 

va 

ravshan, 

yanglishtirmaydigan,  oson  tushuniladigan  va  yozma  shaklda  yoki 

tegishli elektron tashuvchilarda bo‘lishi shart.  

2009-yilning  7-aprelidagi  O‘zbekiston  Respublikasi  moliya 

vazirligining  buyrug‘iga  asosan  “Aktuar  xizmatlarni  ko‘rsatish 

tartibi to‘g‘risida Nizom” tasdiqlangan va bu hujjat 2009-yilning 26- 

iyunida  Adliya  vazirligida  1975-son  bilan  ro‘yxatga  olingan. 

O‘zbekiston  Respublikasining  “Sug‘urta  faoliyati  to‘g‘risida”gi 

Qonuniga  muvofiq  sug‘urta  tashkilotlari  bir  yilda  bir  marta  moliya 

yili  yakunlangandan  so‘ng  keyingi  yilning  olti  oyi  ichida  aktuar 

tashkilotining  kuzatuvidan  o‘tishlari  shart.  Aktuar  kuzatuvi 

595 

O‘zbekiston 

Respublikasi 

Prezidentining 

2017-yil 

29- 

sentyabrdagi  “O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  ba’zi 

hujjatlariga  o‘zgartish  va  qo‘shimchalar  kiritish,  shuningdek, 

ayrimlarini  o‘z  kuchini  yo‘qotgan  deb  hisoblash  to‘g‘risida”gi  PF-

5197-son  Farmoniga  asosan  sug‘urta  faoliyati  turlariga  qarab, 

sug‘urtalovchilarning  ustav  kapitali  minimal  miqdorlarini  talab 

belgilandi.