Таълими ходимларини қайта

Масофа ва тезлик бўйича вақтни топиш

Масала. Нодира 1 соатда 3 км йўл юради. У шундай тезлик билан юрса, 6 км масофани қанча вақтда ўтади?
Масалани ечиш учун «6 нинг ичида 3 дан нечтаси бор?» деган саволга жавоб бериш керак. Бу саволнинг жавоби 6 : 3 = 2. Демак, масаланинг жавоби 6 км : 3 км/соат = 2 соат бўлади.
Берилган масофани берилган тезлик билан ўтишга қанча вақт сарфланганини билиш учун шу масофани тезликка бўлиш керак. Умуман, С масофа, в тезлик берилса, т вақт ушбу т= С : в формулага кўра ҳисобланади.

1. 
   Тошкент ва Жиззах шаҳарлари орасидаги масофа 330 км. Автобус соатига 55 км тезлик билан юрса, бу масофани неча соатда ўтади?
   
2. 
   Камоланинг уйидан мактабгача 1 км. Камола 1 соатда 4 км юради? У уйидан мактабга қанча вақтда боради?
   
3. 
   Тошкент ва Нукус орасидаги масофа 1200 км болса, самолѐт 600 км/соат тезлик билан учиб, қанча вақтда Нукусга етиб боради?
   

Масофа ва вақтга кўра тезликни топиш

Масала. Наргизанинг уйидан мактабгача 1 км 200 м. У бу масофани 20 минутда ўтса, Наргиза 1 минутда қанча йўл юради?
Ечиш: 1 км 200 м = 1 000 м + 200 м = 1200 м. 1 минутда босиб ўтилган йўл 20 минутда ўтилган йўлдан 20 марта кам бўлади.
Демак, 1200 метрни 20 минутга бўламиз:
1200 м: 20 мин = 60 м/мин.
Жавоб: Наргиза 1 минутда 60 метр йўл босади ѐки Наргизанинг юриш тезлиги 60 м/мин.
Берилган масофани берилган вақтда қандай тезлик билан ўтилганини билиш учун шу масофани вақтга бўлиш керак. Умуман, С масофа, т вақт ва в тезлик бўлса, тезлик в = С •т формулага кўра ҳисобланади.
1. Икки шаҳар орасидаги масофа 300 км. Поезд бу масофани 5 соатда ўтди. Поезднинг тезлигини топинг.
Сирдарѐ бўйида жойлашган икки қишлоқ орасидаги масофа 72 км. Катер бу масофани дарѐ оқими бўйлаб 4 соатда ўтди. Катернинг турғун сувдаги тезлиги 15 км/соат. Дарѐ оқимининг тезлигини топинг.
Амударѐ бўйида жойлашган икки қишлоқ орасидаги масофа 42 км. Катер бу масофани дарѐ оқимига қарши юриб, 3 соатда босиб ўтди. Катернинг турғун сувдаги тезлиги 18 км/соат. Дарѐ оқимининг тезлигини топинг.
Жадвал тузинг ва уни тўлдиринг.
а) катернинг турғун сувдаги тезлиги = - (катернинг дарѐ оқими бўйича тезлиги + катернинг дарѐ оқимига қарши тезлиги): 2;
б) дарѐ оқимининг тезлиги ~ (катернинг дарѐ оқими бўйича тезлиги - катернинг дарѐ оқимига қарши тезлиги): 2

1. 
   Катернинг дарѐ оқими бўйича тезлиги 21 км/соат, оқимга қарши тезлиги 15 км/соат. Катернинг турғун сувдаги тезлигини ва дарѐ оқимининг тезлигини топинг.
   
2. 
   Катер дарѐ оқими бўйлаб 60 км масофани ўтиш учун 4 соат сарфлади. Оқимга қарши ўша масофани босиш учун 5 соат сарфлади. Дарѐ оқимининг тезлигини топинг.
   
3. 
   Дарѐ бўйида жойлашган икки қишлоқ орасидаги масофа 48 км. Катер бу масофани оқим бўйича 2 соатда ва оқимга қарши 3 соатда босиб ўтди. Бу масофани катер неча соатда ўтади?
   
4. 
   Зарур ҳисоблашларни бажариб, жадвални толдиринг:
   

Катернинг турғун сувдаги тезлиги (км/соат)	Дарѐ оқимининг тезлиги (км/соат)	Катернинг оқим бўйлаб тезлиги, (км/соат)	Катернинг оқимга қарши тезлиги (км/соат)
15	3
18		21
20			16
		25	15
		34	26

5. 
   Кеманинг турғун сувдаги тезлиги 16 км/соат, дарѐ оқимининг тезлиги 2 км/соат. Кеманинг оқим бўйлаб ва оқимга қарши тезлигини топинг.