Talim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

Karyerning bosh parametrlari.


Oxirgi chuqurlik —bu qiya va tik joylashgan uyumlarni qazib olishda, Karyerning ishlab chiqarish quvvati, uning maydondagi o’lchamlari, qazib olinadigan kon massasi jami hajmi aniqlanadi. Gorizontal va og’ma uyumlar uchun oxirgi chuqurlik tabiiy shart-sharoitlar bilan aniqlanadi va Karyerni butunligicha qazib olish davrida ozgina o’zgaradi. Oxirgi chuqurlik Karyerni loyixalashtirish vaqtida o’rnatiladi. Hozirgi vaqtda jahonda Karyerlarning chuqurliklari 400 metrlarni tashkil etadi. Loyixalarda 700 metrgacha chuqurlikda ochiq kon ishlarini olib borish mo’ljallanmoqda.
Er yuzasida uyumning cho’zilishi va ko’ndalang yo’nalishi bo’yicha Karyerning ko’rsatkichlari, uyumning o’lchamlari ya’ni Karyerning tubi, chuqurligi va uning borti qiyalik burchagi o’lchamlari bilan aniqlanadi. Ular chizma tasvir holida yoki analitik o’rnatiladi. Plandagi Karyerning shakli ko’pincha ovalьsimon shaklga ega bo’ladi. Karyerning uzunligi 100 metrdan 8 km.gacha masofaga, kengligi esa konning tuzilishiga qarab 4 km.gacha uzunlikda o’zgarib turadi.
Karyer osti o’lchamlari, Karyerning oxirgi chuqurlik belgisida qazib olinayotgan uyum qismi bilan chegaralanadi. Karyerning ostki minimal o’lchamlari pastki pog’onada olib borilayotgan jinslarni xavfsiz qazib olish va yuklash shart-sharoitlari bilan aniqlanadi (kengligi buyicha kamida 20 metr, uzunligi buyicha 50 metrdan kam bo’lmasligi kerak).
Karyer bortining qiyalik burchagi bort yonbag’iri massivi jinslari mustahkamligi va transport kommunikatsiyalarining joylashtirilishi shart-sharoitlari bilan aniqlanadi. Qoplovchi tog’ jinslarini qazib olishni kamaytirish maqsadida bortlarning qiyalik burchaklarini iloji boricha tikroq qilib olinadi.


Xulosa
Agar, ag’darma oldin qazib o’tilgan Karyer maydonida joylashgan bo’lsa ichki ag’darma, Karyer chegarasidan tashqariga joylashgan bo’lsa tashqi ag’darma deb aytiladi.
Konni yoki uning bir qismini bitta Karyer bilan qazib olinsa, u Karyer maydoni deb aytiladi. Karyer maydonining plandagi va chuqurlikdagi o’lchamlarini tavsiflovchi geometrik shakl uning hajmi hisoblanadi. Uning tarkibiga Karyer tashqarisiga chiqarib tashlangan qoplovchi jinslar, sanoat maydonchasi va boshqa ishlab chiqarish qurilmalari joylashgan chegara, ya’ni Karyerning yer shaxobchasi kiradi.