Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Keywords: primary education, collaboration, environmental education, environmental 
education, activity, integration, outcome. 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 18-moddasida yer va
yer osti boyliklarini, suv manbalarini, o‘simlik va hayvonot dunyosini
qo‘riqlash, bu boyliklardan ilmiy asosda, oqilona foydalanish, havo va

---

227 
suvni toza saqlash, tabiiy boyliklarni uzluksiz ko‘paytirib borishni
ta’minlash, insonning atrof-muhitni yaxshilash uchun chora va tadbirlar
ko‘rishi zarurligi ta’kidlangan. 
Umumta’lim maktablarida ham ekologik yonalishdagi sinflarning
tashkil etilishi, bu asosda litsey maktablarining shakillanishi yosh avlodga
maktab partasidanoq tabiatga munosabat ruhida tarbiya berishga astoidil
kirishilganini ko‘rsatadi. Maktabni bitirib, mustaqil hayotga qadam qo‘ygan
har bir yosh, qanday ixtisos egasi bo‘lishidan qat’iy nazar, ekologik va
tabiatni muhofaza qilishga oid nazariy hamda amaliy bilimlarga ega
bo‘lishi kerak. 
Bolalarning atrofimizdagi olamni muntazam o‘rganib borishlariga 
asoslanib, kichik yoshdagi o‘quvchilarda tabiat to‘g‘risida o‘z joyi va barcha 
mamlakatning tabiiy boyliklari to‘g‘risida bir butun tasavvur shakllantirish 
kerak.[3.90b.] O‘quvchilar vatanimizning tabiiy boyliklaridan odamlar 
o‘zlarining mehnat faoliyatida qanday foydalanayotganliklari bilan tanishishlari 
lozim. Bunda bolalarga odamlar mehnati atrof tabiat bilan chambarchas bog‘liq 
ekanini ko‘rsatish g‘oyat muhimdir.
Shu talablarga ko‘ra kichik yoshdagi o‘quvchilarga:
-jonli va jonsiz tabiat haqida aniq ma’lumot berish;
-odam organizmi va salomatligini saqlash to‘g‘risida ma’lumot berish;
-tabiatda kuzatishlar o‘tkazish o‘quvi va ko‘nikmalari bilan qurollanish;
-tabiatdan oqilona foydalanish va uning boyliklarini ko‘paytirishga 
qaratilgan insonning mehnat faoliyatini o‘rgatish;
-jonajon tabiatga muhabbat, uni muhofaza qilishga intilishni tarbiyalash.
Matematikani tabiatshunoslik darsi bilan bog`liq holda o‘qitish jarayonida 
dunyoni milliy materialistik tushunish asoslarini shakllantirish uchun tabiatga 
insonparvarlik munosabatini, vatanparvarlikni va go‘zallikni tushuntirishni 
tarbiyalash kerak.[2.89b.]
O‘quvchilarga bilimni bayon qilish metodlari ham tarbiyaviy ahamiyatga 
ega, o‘quvchilarning barcha faoliyatlari bilimlarni o‘zlashtirish jarayoni bilan 
bog‘liqdir. Matematikani tabiatshunoslik darsi bilan bog`liq holda o‘qitishda 
og‘zaki, ko‘rgazmali, amaliy va boshqa metodlardan foydalaniladi.
O‘qituvchisi ekologik ta’lim-tarbiya haqidagi bilimlarni jamiyatimizdagi 
har bir insonning hayot va mehnatidagi ulug‘vor kuchini chuqur anglashi, bunga 
ishonch hosil qilishi lozim[3.113b.]. Shunday ishonchni o‘quvchilarda 
tarbiyalashi zarurdir.
Bu ta’lim yosh avlodni tabiatga to‘g‘ri munosabatda bo‘lishga olib keladi: 
unga nisbatan ta’sirchan muhabbatni tarbiyalaydi, tabiat chiroyini idrok etishdan 
uni qo‘riqlash, asrash, tabiat inomlaridan oqilona foydalanish, ana shu 
boyliklarni o‘z qo‘llari bilan yaratish va ko‘paytirishga o‘rganadi.
Matematikani tabiatshunoslik darsi bilan bog`liq holda o‘qitish bo‘yicha 
mashg‘ulotlarni sinfdan va maktabdan tashqari tadbirlar: ochiq havodagi 
o‘yinlar, o‘lkashunoslik ekskursiyalari, yurishlar bilan chambarchas bog‘lamoq 
zarur.[2.103b.]

---

228 
Bularning hammasi o‘qituvchiga matematikani tabiatshunoslik darsi bilan 
bog`liq holda o‘qitish bo‘yicha o‘quvchilar bilan shug‘ullana borib, ularni faqat 
yaxshi bilim olishgagina emas, balki ular shaxsini shakllanishiga ta’sir 
ko‘rsatishga ham imkon beradi.[2.38b.]
Ta’lim mazmunini insonparvarlashtirish elementlaridan biri o‘quv 
fanlarini ekologiyalashtirish, o‘quvchilarni inson bilan tabiatning o‘zaro 
ta’sirini, bugungi kundagi ekologik fojianing oqibatlari va ziddiyatlarini anglash 
hamda tushunishga, ularni sayyoramiz miqyosida fikr yuritishga o‘rgatishdir.