|
Foydalanilganadabiyotlarro‘yxati
1. Богданова О. Ю., Леонов С. А., Чертов В. Ф. Методика преподавания
литературы (учебник). Москва: "Academiya", 2004.
2.DolimovS.,UbaydullayevH., AhmedovQ. Adabiyoto’qitishmetodikasi, -Т.:
«O’qituvchi», 1967.
3. Yo’ldoshevQ., MadayevO., AbdurazzoqovA. Adabiyoto’qitishmetodikasi. -
Т.: «Universitet», 1994.
4. ZunnunovA.vab. Adabiyoto’qitishmetodikasi. -Т.: «O’qituvchi»,1992.
5.
Rajabova
I.
Adabiyotdarslariniinterfaolusullardatashkiletish.–Т.:
“Tamaddun”, 2010
O‘QISH DARSLARIDA BADIIY ASARNI TAHLIL QILISH
KOMPITENSIYASINI SHAKLLANTIRISHNING DIDAKTIK
XUSUSIYATLARI
Qoraboyev Husniddin Kamolovich - “Maktabgacha,
boshlang‘ich va maxsus ta’lim metodikalari” kafedrasi
Samarqand viloyat xalq ta’limi xodimlarini qayta
tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy
markazi
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 8-dekabrdagi
“Xalq ta’limi tizimida ta’lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni
tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 997-sonli Qarorida vaO‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2019-yil 29-apreldagi O‘zbekiston Respublikasi
Xalq ta‘limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash
to‘g‘risidagi 5712-son Farmonida 2030-yilga kelib, xalqaro tadqiqotlar doirasida
reyting bo‘yicha jahonning birinchi 30 ta ilg‘or mamlakatlari qatoriga kirishiga
erishish hamda xalq ta‘limi tizimida ta‘lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro
tadqiqotlarni tashkil etish asosida o‘quvchilarning o‘qish, matematika va tabiiy
fanlar yo‘nalishidagi fanlardan savodxonlik darajasini baholashga yo‘naltirilgan
ta‘lim sifatini baholashning milliy tizimini yaratish vazifalari belgilangan.
Konsepsiya doirasida o‘quvchilarning tanqidiy va ijodiy fikrlash, axborotni
225
mustaqil izlash, tahlil qilish kompetensiyalari va malakalarining rivojlanishiga
alohida urg‘u berishni hisobga olgan holda, zamonaviy innovatsion iqtisodiyot
talablariga javob beradigan umumta‘lim dasturlari va yangi davlat ta‘lim
standartlarini joriy etish, o‘quvchilarning bilim darajasini baholashda xalqaro
PISA, TIMSS, PIRLS va boshqa dasturlarda doimiy ishtirok etish nazarda
tutilgan.
Vazirlar Mahkamasining “Umumiy o‘rta taʼlim va o‘rta maxsus, kasb-
hunar taʼlimining davlat taʼlim standartlarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qarori
bilan tasdiqlangan umumiy o‘rta taʼlimining davlat taʼlim standartida belgilab
berilgan “Umumiy taʼlimning poydevori bo‘lgan boshlang‘ich taʼlim
o‘quvchilarini ongli, to‘g‘ri va ifodali o‘qishga o‘rgatish bilan birga keng
dunyoqarash, aqliy kamolotga erishish va mustaqil fikrlash qobiliyatlarini
shakllantirish, o‘quvchilarni har tomonlama rivojlantirishga xizmat qilmog‘i
lozim” ekanligi belgilab berilgan.
Boshlang‘ich sinflarning “O‘qish” fanining o‘quv dasturida fanga oid
kompetensiya sifatida adabiy nutqiy kompetensiya bilan birgalikda badiiy asarni
tahlil qilish kompitensiyasini shakllantirishni ham nazarda tutadi.[2.256] Badiy
asarni tahlil qilish kompetensiyasining mazmuni esa 3 va 4-sinflarda o‘qish
darslarining kattagina qismi asarni o‘qish va matn ustida ishlashga qaratiladi.
Suhbatlar, hikoya qilishlar, dastlabki o‘qishlaro‘qilgan matnlar mazmuni bilan
uzviy bog‘langan bo‘lishi, mavzuga qiziqish uyg‘otishi, o‘quvchilarni his-
hayajon bilan o‘qishga tayyorlashi va asarni to‘g‘ri tushunishga yordam berishi
zarur.
Darsda o‘quvchilarning faolligini oshiradigan, tasavvurlarini boyitadigan
usullardan foydalanish, asarlarni janr mazmunidan kelib chiqib, rollarga bo‘lib
o‘qish, qahramonlar nomidan qayta hikoya qilish, qahramonning taqdiri
haqidagi hikoyani davom ettirish, qiziqarlimavzularda og‘zaki hikoya tuzdirish
kabi ijobiy topshiriqlardan foydalanish kabi ishlar amalga oshiriladi.
4- sinfda badiiy asarni tahlil kompetensiyasining mazmuniga dars
jarayonida “Xalq og‘zaki ijodi” bo‘limida keltirilgan xalq qo‘shiqlari, ertak,
topishmioq, tez aytish, maqol, masal, rivoyatlar asosida o‘rganilgan asarlarning
nomi, mazmuni va qahramonlarini ajrata olish va ularga baho berish, o‘qilgan
asar mazmuniga doirsavol va topshiriqlarga javob bera olish va matndagi so‘z
va so‘z birikmalariningma’nolarini tushuna olish va izohlay olish,
xalqog‘zakiijodi namunalari va boshqa asarlarni bir-biridan farqlay olish
kiritilgan.[3.88] Darslikka kiritilgan “Vatanimiz o‘tmishidan” nomli bo‘limning
mazmuniga kiritilgan mavzular bo‘yicha shakllantiriladigan badiiy asarni tahlil
qilish kompetensiyasining mazmuniga o‘rganilgan asarlarning nomi, mazmuni
va qahramonlarini ajrata olish va ularga baho bera olish, o‘qilgan asar
mazmuniga doirsavol va topshiriqlarga javob bera olish va matndagi so‘z va
so‘z birikmalariningma’nolariniizohlay olish kabilar kiritilgan.
O‘qish darslari orqali badiiy asarni tahlil qilish kompetensiyasini
shakllantirishda sinfdan tashqari o‘qish darslari ham keng imkoniyatga ega.
Sinfdan tashqari o‘qish o‘quv dasturi bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, unda
226
ko‘zda tutilgan maqsad va vazifalarni amalga oshirishda yaqindan yordam
beradi.[2.121]
Sinfdan tashqari o‘qish mashg‘ulotlari ikki haftada bir marta o‘tkaziladi
va o‘qish uchun ajratilgan soatlardan foydalaniladi.[3.73] Badiiy – adabiy
asarlar mustaqil ravishda va izchil o‘qib borilsa, o‘quvchilarning dunyoqarashini
kengaytirishga, shakllantirishga xizmat qiladi.
O‘qish darslarida badiiy asar tahlili ustida ishlashni tizimli yo‘lga qo‘yish
orqali badiiy asarni tahlil qilish kompetensiyasi shakllantiriladi. Bu esa
pedagoglar zimmasidagimustaqil fikrlaydigan, qat’iy hayotiy nuqtai nazarga
ega, intellektual jihatdan taraqqiy etgan, hayotiy kompetensiyalari shakllangan
yosh avlodni tarbiyalashdek dolzarb vazifani ijobiy hal qilish imkonini beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
