Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Z.I.Ravkin, V.A.Slastenin va boshqalar boshqalar ijodkorlik va ijodiy 
qobiliyatlar bolalar tabiatiga xosdir, degan xulosaga kelishadi, chunki bola “har 
doim mavjud bo‘lgan barcha vositalardan foydalangan holda ijod qilishga 
intiladi”. 
Ijodkorlik bolalarning xarakterini belgilaydi, ularda mustaqillikni, sevgan 
narsalariga bo‘lgan ishtiyoqni rivojlantiradi. Ijodiy faoliyat natijasida reaktsiya 
tezligi, topqirlik va fikrlashning o‘ziga xosligi rivojlanadi. Ijodkorlik faoliyatini 
rivojlantirishda ta’limning bilishga oid qiziqishlarini rivojlantirishga qaratilgan 
motivatsion-qiziqarli tomonlariga ham ko‘proq e’tibor berilishi lozim. 
O‘qituvchilar ayrim bolalar qobiliyati o‘rtacha ekanligi yoki qobiliyatsizligi va 
hatto mukammal emasligi haqida paydo bo‘lgan tasavvurni sezdirmasliklari 
lozim. Bunday o‘quvchilar o‘zlari tobora tezlashib va murakkablashib 
borayotgan ta’lim jarayoniga asta-sekinlik bilan moslashib boradilar. 
O‘quvchilar ijodkorligini shakllantirishda TRIZ texnologiyalaridan 
foydalanish alohida ahamiyatga egadir.TRIZ - bu qisqartma bo‘lib, “Ixtirochilik 
muammolarini hal qilish nazariyasi” degan ma’noni anglatadi. Boshqa har 
qanday nazariya singari, uning o‘ziga xos tuzilishi, vazifalari va algoritmi 
mavjud.
Ixtirochilik muammosini hal qilish nazariyasi bolalarni rivojlantirishning 
eng noyob usullaridan biridir. Ushbu usul asoschisining o‘zi aytganidek: “TRIZ- 
bu aniq hisoblash, mantiq, sezgi bilan uyg‘unlashib, yangi narsa yaratishning 
boshqariladigan jarayoni”.[1.392] 
Biz quyida o‘qish darslarida o‘quvchilar ijodkorligini shakllantirishda 
TRIZ texnologiyasi o‘yin texnikalaridan namunalar keltiramiz. 
“Tutuvchilar” o‘yini 
Bolaligidan boshlab hamma odamlar biror narsani yoki kimnidir qo‘lga 
olishlari kerak. Buni qanday amalga oshirayotganlarini tasvirlashga harakat 
qiling. Qanday qilib menga ko‘rsating;
➢ darvozabon to‘pni ushlaydi;
➢ zoolog kapalakni ushlaydi;
➢ baliqchi katta baliqni ushlaydi;
➢ uy bekasi pashshani ushlaydi;
➢ nafaqaxo‘r samolyotdan tushgan varaqani ushlaydi

---

196