|
Annotation:This article aims to develop the interest of primary school students in
science, to supplement their knowledge acquired in the classroom, andan understanding of
the use of mathematical puzzles in strengthening in-depth mathematical knowledge, skills and
abilities.
Tayanch iboralar:jumboq boshqotirma,rebus turlari,matematik rebus.
Boshlang’ich sinflarda dars mashg’ulotlari samarali va qiziqarli o’tishi uchun o’qituvchi
darsga masuliyat bilan yondashishi zarur.Bunda u turli xil qiziqarli metod va usullardan
foydalanishi kerak.Maqsad matematika darslarda matematik rebuslardan foydalanishni
o’rgatish.
So'z "rebus" Lotin kelib chiqishi (lot. Rebus, narsalar yordamida, "Non
verbis sed rebus" - "So'zlar bilan emas, balki narsalar yordamida"). Rebus XV
asrda Frantsiyada paydo bo'lgan va 1582 yilda ushbu mamlakatda nashr etilgan
jumboqlarning birinchi bosma to'plami Etien Tabouro tomonidan tuzilgan.
O'shandan beri rebus muammolarini tuzish texnikasi turli xil texnikalar bilan
boyitildi.
Shunday qilib, rebus - Bu jumboq turlaridan biri, so'zlarni dekodlash
uchun jumboq. Rebusda ma'lum qoidalarga muvofiq shifrlangan narsa nafaqat
bitta so'z, balki maqol, maqol, iqtibos, topishmoq va hattoki butun qissa bo'lishi
mumkin. Rebusdagi so'zlar va iboralar rasmlar, harflar, raqamlar, yozuvlar va
boshqa barcha turdagi belgilar shaklida tasvirlangan, ularning soni
cheklanmagan. Rebusni hal qilish - bu butun bir fan. Jumboqni echishda barcha
belgilarni mazmunli so'z yoki jumla shaklida yozish kerak. Jumboqlarning bir
nechta turlari (adabiy, matematik, musiqiy, ovozli va boshqalar) mavjud bo'lsa-
da, ularni tuzish va hal qilishning ba'zi umumiy qoidalari mavjud.
rebusning misoli
187
Rebus bu mantiqiy o’yin bo’lib unda siz rasmdagi javoblardan tahmin
qilishingiz kerak .Biz so’z,rasmlar,harf birikmalari va belgilar yordamida
shifrlangan
jumboqlar
asrlar
davomida
mashhur
bo’lib
kelgan.Rebus,odamzodning
noyob
ixtirosi
bo’lib,u
odamlarga
o’tkir,zehinli,tezkorlik va zukkolik ruhida ta’lim berishga yordam
beradi.Rebuslar bolalarning mantiqiy,fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga
qaratilgan.Matematik rebuslar o’quvchilarni ham mantiqiy fikrlashning
rivojlanishiga,ham tez hisoblash ko’nikmasini shakllantirishga yordam
beradi.Rebuslar juda xilma-xil matematik ,raqamlar,notalar,murakkab bo’lishi
mumkin .
Matematik rebuslarni olib qaraylik.Matematik rebuslar lingvistik yoki
sonli bo’lishi mumkin.Masalan sonli rebuslarda siz kerakli sonni tezkorlik bilan
hisoblashingiz kerak bo’ladi.Boshlang’ich sinf o’quvchilarida matematika
darsda
fanga
bo’lgan
qiziqish
uyg’otish,o’tilgan
mavzularni
mustahkamlash,xususan,sonlar ustida amallar mavzusidan so’ng matematik
rebuslardan foydalanish maqsadga muvofiq.Masalan,quyidagi rebuslarda e’tibor
qarataylik.
“Teng bo’ling”
1.To’qilgan savatda beshta chiroyli olma yotardi.Besh kichkina ayyor qiz
buvisidan,oldindan ikkitasini ikkiga bo’lishini so’radi,shunda savatda bittagina
olma qoldi.Buvim qanday qildi?
Yechish u to’rt qizga olma berdi,beshinchisi esa savat bilan birga olma berdi.
2.
So’roq
o’rnidagi
sonni toping?
Yechish: Bunda 3
ta
shakli bir xil sonni ifodalaydi.Shunning uchun ularni x bilan belgilaymiz.Qolgan shakllarni ham harflar bilan belgilab olamiz.Quyidagi tenglama hosil bo’ladi:
X+x+X=30
3x=30 x=10
y+x+y=16
2y+10=16
y=3
(x+y)+y*x=?
(10+3)+3*10=13+30=43
188
3.
So’roq o’rniga sonni toping.
Yechim: Ketma-ket kataklardagi sonlarni ko’paytirib uchinchi katakdagi songa
bo’linganda hosil bo’lgan bo’linma yoziladi.
5*8/4=10
4.
Rasm
orqali
yashirin
so’zni
toping.
Yechim :Bunda ko’chat so’zi ketma –ket sonlar bilan belgilab olinadi.cho’tka va
shartda berilgan so’zni hosil qilamiz.
4
2
1
5
3
k
O’
ch
a
t
5.
189
So’roq o’rniga sonni toping ?
Yechim: Mevalar o’rniga sonlarni qo’yib amalini bajaramiz.
Ushbu rebuslarni yechish uchun o’quvchilar sonlar ustida amallar mavzusini
yaxshi o’zlashtirilgan bo’lishlari qolaversa berilgan ma’lumotlardan to’g’ri
foydalangan holda natijaga yetib borishlari shart.Matematik rebuslar nafaqat
materiallarni raqamlar bo’yicha takrorlashga imkon beradi balki aqlli va tezkor
fikrlarni rivojlantiradi.
Xulosa
qilib
aytganda
matematik
rebuslar
bilan
ish
olib
borishi,o’quvchilarning
yangi
ma’lumotni
qabul
qilishga
qiziqishi
ortishi,fikrlash moslashuvchanligini rivojlantirishi maxsus yechimlarini izlashga
undashi,nutqni kengaytirishi,o’rganish jarayonida ortiqcha stresdan holos
qilishi,sinfda xilma-xillikni taminlashga imkon beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
