Talabalari uchun darslik

1. Irsiylanmaydigan o ‘zgaruvchanlik qanday nomlanadi?
A. Kombinativ
B. Rekombinativ 
S. M utatsion
D. Modifikatsion
2. Xromosoma abberatsiyasi bu... bogTiq mutatsiyadir.
A. Xromosomalarning ayrim qismlarini uzulishi bilan
B. Xromosomalaming ba’zi bir qismlarini ikki marotaba ortishi bilan 
S. Xromosomaning ayrim qismini 180°ga aylanib qolishi bilan
D. A-C
3. Ikkita nogomologik xromosomalaming o ‘zaro ayrim bo ‘laklari bilan
o ‘rin almashishi qanday nomlanadi?
A. Transpozitsiya
B. Translokatsiya 
S. Transpoza
D. Inversiya
4. Xromosomalar sonining karrati ortishi qanday nomlanadi?
A. Geteroploidiya
B. Poliploidiya
5. Aneuploidiya 
D. Pleyotropiya
5. Xromosoma sonini kamayishi qanday ataladi?
A. Avtopoli ploidiya
B. Poliploidiya
S. Aneuploidiya 
D. Pleyotropiya

---

6. Allopoliploidiya usulini tajriba yo
7/ 
bilan isbotlagan olim.
A. Barbara M ak Klintok
B. G.Vinkler
S. G .D .K arpechenko
D. I.I.Gerasim ov
7. 
Achitqi zamburug‘larida rentgen nurlari ta ysirida mutatsiya hosil
qilgan olimlar.
A. G.A.Nadson va G.S.Filippov
B. G.M eller va G.A.Nadson
S. O Jalilov va N.Nazirov
D. Sh. Ibragimov va R.I.Kovalchuk
8. G ‘o ‘zaning yangi navlarini yaratishda mutatsiya usullarini qo ‘llagan
olim.
A. De Friz
B. T.M organ
S. O Jalilov
D. G .D .K arpechenko
13§. Modifikatsion o ‘zgaruvchanlik
Tayanch tushunchalar: Modifikatsion o^zgaruvchanlik, morfozlar, 
reaksiya normasi, variatsiya qatorlar, poligon, o ‘rtacha arifmetik qiymati, 
taqsimot standarti, variatsiya koeffitsienti, arifmetik qiymatning xatosi.
l.M odifikatsion o ‘zgaravchanlik haqida tushuncha
Oiganizmlardagi o‘zgaruvchanlik faqat irsiy omillaiga bog‘liq bo4lmaydi. 
K o ‘pgina hollarda organizm yashash m uhiti om illari ta ’sirida ham
o ‘zgaruvchanlik sodir bo‘ladi.
Tashqi m uhit omillari ta ’sirida vujudga keladigan fenotipiktafovutlar 
modifikatsion o‘zganrvchanlik deb ataladi. Modifikatsion o ‘zgaruvchanlik 
populyatsiyadagi ko‘pchilik organizmlarga xos ekanligi, muhit sharoitining 
o ‘zgarishi bunday ta ’sir oqibati kelgusi avlodlarga berilmasligi bilan 
tavsiflanadi. Modifikatsion o ‘zgamvchanlikbo‘yicha to‘plangan m a’lumotlar 
nuklein kislotalardagi irsiy axborot qanday qilib fenotipda nam oyon 
bo ‘lishini tushunishga yordam beradi. Shuni ta’kidlash lozimki har qanday 
tirik mavjudotning morfologik, fiziologik, biokimyoviy belgi-xossalarini 
majmuasi ya’ni fenotipi faqat ota-onadan olingan genlargina emas, balki 
m aiu m darajada shu oiganizm rivojlanayotgan muhitning xilma-xil omillari 
ta'sirida ro‘yobga chiqadi.

---

Modifikatsion o ‘zgaruvchanlikga misol 
bo‘lib gom ostay quyon zotidagi yung rangi 
o‘zgarishi bo‘yicha qilingan tajriba natijasini 
keltirish mumkin. Quyonning bu zotida 
yung oq bo‘lib, faqat oyoq uchlari, quloq 
suprasi, tum shuq uchi, dumi qora rangda. 
Agar quyonning orqa tom on ida un cha 
katta bo‘lmagan qismidagi yunglar ustara 
bilan olinib, shu quyon harorat pastroq 
xonada boqilsa yungi qirqilgan joydagi 
yunglar qora rangda bo‘lib o ‘sib chiqadi.