Тафсир илмига кириш. Махсудов Д. Р. Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Т

Сура (араб. тизма, қатор, қўрғон, манзил ва шараф маъносида) – фақат 
Қуръонга хос тушунча, унинг бўлимлари сура дейилади, уни шартли равишда 
бобга қиёслаш мумкин. Уламолар истилоҳида эса, сура – Қуръон оятларининг 
бошланиш ва тугаши белгиланган мустақил тоифасидир. Қуръон суралардан 
иборат бўлиб, ҳар бир сура уч ёки ундан кўп оятни ўз ичига олади.
Суранинг мақсади бу – сурадаги оят ва мавзулардан мўлжалланган 
маънодир. Масалан, Ихлос сурасининг мақсади Аллоҳ таолонинг ёлғизлиги, 
мукаммаллигининг баён этиш, Масад сурасининг мақсади Пайғамбар 
(соллаллоҳу алайҳи васаллам)га озор бериш оқибатининг ёмон бўлишидир. 

---

170 
Демак, сура мавзулари сурадаги зоҳир бўлиб турган маънолар бўлса, суранинг 
мақсади манашу мавзуларни жамлаш саналади. Ушбу маъно мазкур мавзулар 
орқали рўёбга чиқади. 
Тавҳид (араб. – яккахудолик) – Аллоҳга ширк келтиришнинг турли 
кўринишларидан воз кечиш ва Аллоҳ таолонинг зотида ҳам, сифатларида ҳам, 
ишларида ҳам, исмларида ҳам, ҳукмларида ҳам шериги йўқ деб эътиқод 
қилишдир.
Талйин – ҳарфни юмшоқлик билан тилга бирор машаққатсиз чиқариш. 
Лин ҳарфлари иккита: ўзидан олдинги ҳарфлари фатҳали бўлган сукунли و
ва 
ي ҳарфлари: فوخ ،تيب каби. 
Тасаввуфий шарҳ – Тасаввуфий йўналиш, яъни Қуръоннинг зоҳирий ва 
ботиний маънолари бор деб ҳисобловчи йўналиш. 
Тафсир – (араб. баён қилиш, шарҳлаш ва равшан қилиш) – араб тилини 
мукаммал билган ҳолда Қуръон, ҳадис, саҳобий ва тобиийлар ривоятидан 
истифода этиб, инсон қудрати доирасида Қуръон оятларини шарҳлаш, 
изоҳлашдир. Арабларда илмий, фалсафий асарларга ёзилган шарҳлар ҳам 
тафсирлар деб аталган. Қуръонда ҳам “тафсир”–“шарҳ” мазмунида 
қўлланилган. 
Тафсир илмлари – Қуръони каримдаги Аллоҳнинг муродини инсон 
қудрати етган даражада ўрганадиган илм. Бу илм Пайғамбар с.а.в. даврларида 
юзага келган. У зот кишиларга Қуръоннинг маъноларини баён қилар, 
саҳобаларнинг Қуръон оятлари маъноси тўғрисидаги саволларига жавоб берар 
эдилар. Саҳобаларга тафсир илми Пайғамбар ас дан мерос бўлиб қолди. 
Тобеинлар эса тафсирни саҳобалардан ўргандилар.