Tabiiy tolalar va matoga ishlov berish

АҚШда патент бир погонали текширув экспертизаси тизими бўйича берилади. Ҳар бир талабнома бўйича расмий экспертиза ва моҳиятига кўра экспертиза ўтказилади. Ихтиро тўғрисидаги маълумотлар патент берилганлиги тўғрисида эълон қилиш билан бир вақтда маълум қилинади, яъни экспертиза тизими талабномалар тўғрисидаги маълумотларга учинчи шахслар учун танишиш имконини бермайдиган ёпиқ характерга эга.
АҚТТТда патент бериш тартиби бошқа мамлакатлар тизимидан анчагина фарқланади. Шу тарзда, ихтиро имтиёзи талабнома берилган биринчи санадан олдинги сана бўйичи белгиланиттти мумкин. Масалан, ихтиёрий талабнома берувчи Патент идорасига патент талабномасини бериш учун зарур барча қатъий талабларга жавоб бермайдиган вацтинчалик патент талабномасини бериши мумкин. Шундан сўнг талабнома берувчи бир йил давомида ушбу вақтинчалик талабнома асосида ҳақиқий тўғри расмийлаштирилган патент талабномасини бериши мумкин. Шуни таъкидлаб ўтиш муҳимки, ихтиро имтиёзи вақтинчалик патент талабномаси берилган сана бўйича сақланиб қолади, лекин патентнинг амал қилиш муддати кейинги тўғри расмийлаштирилган талабнома берилган санадан бошлаб белгиланади. Албатта, талабнома берувчи вақтинчалик патент талабномаси берилган санадан бошлаб бир йил давомида тўғри расмийлаштирилган патент талабномани бермаса, вақтинчалик патент талабномаси (бинобарин имтиёз ҳам) ўз кучини йўқотади.
Хорижда патентлашда вацтинчалик патент талабномасидан АҚШлик талабнома берувчилар томонидан имтиёзли ҳужжат сифатида фойдаланишлари мумкинлиги таъкидлаб ўтамиз.
2.1-бўлимда айтиб ўтилганидек, АҚШ патент ҳуқуқида ихтиро имтиёзи санасига эмас, яратилиш санасига муҳим аҳамият берилади. Масалан, патентнинг амал қилишини бошқа ихтирочи ҳатто ихтирони аввал нашр қилмаган бўлса ҳам, у шунга ўхшаш ихтирони аввалроқ яратгани хусусида судга даъво қилиб арз қилиши мумкин. Бу ҳолатда даъвогар судга ўзининг ҳақлигини далиллар асосида исботлаттти керак. Ишончли кунлик лаборатория журналлари, гувоҳ кўрсатмалари ва ҳоказо бундай асос бўлиб хизмат қилиши мумкин. Шунингдек, АҚТТТда ихтирони очиб берувчи ҳужжатларни (1пуеп1юп В13с1озиге БоситепТ) 2 йил муддатга сақлашга қабул қиладиган тегишли хизматлар ҳам фаолият юритади. Бундай очиб беришлар ихтирочи учун тегишли ихтирони яратишда унинг биринчилигининг шубҳасиз далили бўлиши мумкин.
АҚТТТда ихтиролар экспертизаси масалаларини кўриб чиқишда биринчи навбатда "периферия" деб ҳам аталадиган америка патент формуласининг ўзига хос тузилишини таъкидлаб ўтиш зарур. Унинг формула тузулишининг герман усулидан асосий фарқи бир турнинг турли объектларига бир неча мустақил бандлар (инглизчасига "с1айпз" - даъволар) йўл қўйилишидан иборат, бунинг устига америка формуласи улар учун умумий бўлган "марказий" бандга эга бўлмаслиги мумкин. Бундан ташқари, америка формуласининг банди ихтиро белгиларини чекловчи ва фарқловчи қисмларга бўлмасдан ифодалаш мумкин. Америка типидаги формулага мустақил банд мазмунини тўлдирувчи ёки аниқлаштирувчи боғлиқ бандлар ҳам киритилиши мумкинлигини таъкидлаб ўтамиз. Бироц, америка формуласининг ҳар бир банди расман бир-бирига боглиц бўлган ҳолда ҳам мустакил ҳуцуҳий маънога эга бўлиши мумкин.
АҚТТТда қабул қилинган патентга лаёқатлилик мезонлари алоҳида мавзу ҳисобланади. Бу мамлакатнинг патент ҳуқуқида ихтиро жаҳонда нисбий янгилиги (бу мезон тўғрисида тўлиқроқ 5.2-бўлимга қаранг), ноаниқлилик ва фойдалилик каби мезонларга жавоб берса, ихтиро патентга лойиқ деб ҳисобланиши кўзда тутилган. Бунда фойдалилик деганда талабнома берилаётган объектнинг иш қобилияти, унинг тавсифда ифодаланганга функционал мос келиттти тушунилади. Шунга мувофиц, америка патент талабномасига ихтиро тавсифини тузишда ихтиронинг батафсил деталлаштирииш талаб цилинади, бу эса бошца мамлакатлар патент тизимлари учун хос эмас.
Бу бўлимда биз америка патент қонунчилигининг энг асосий хусусиятларинигина келтирдик холос. Муболағасиз айтиттт мумкинки, самарали суд тизими ва ривожланган патент инфраструктурасининг мавжудлиги америка тизимининг энг муҳим афзаллигидир. АҚШнинг ҳар бир штатида кўп миқдорда патент-ҳуқуқий фирмаларини, иш юритувчи патент бўйича ишончли вакиллари ва агентларини топиттт мумкин. Таъкидлаб ўтамиз, АҚШ патент идорасининг Интернетда ўз сайти (Шр:Ллэлм.изр!о. ог§) мавжуд бўлиб, жаҳоннинг ихтиёрий нуқтасидан ҳар бир ихтирочи ўзини қизиқтирадиган саволларга жавоб топиттти мумкин. Шунингдек, патент идораси турли мамлакатлар Патент идоралари бўйича ўзининг расмий маълумот-ўқув буклети - "Патентлар бўйича умумий ахборот" (Оепега1 ЬзГогшаИоп Сопсеттт1§ Ра1еп1з) ни нашр қилади ва тарқатади.
Хулоса қилиб айтиттт мумкинки, ҳозирги кунда РСТ тизими бўйича халқаро талабномаларнинг деярли ярми АҚШлик талабнома берувчилар томонидан берилади. Бу АҚТТТда ихтирочиликни ривожлантириш ва патент ҳуқуқларини малакали ҳимоялаш учун қулай шароитлар яратилганлигининг ишончли кўрсаткичи ҳисобланади. Бундан ташқари, АҚШнинг ўзи энг янги ихтиролар, комплекс технологиялар ва бошқаларнинг дунёдаги энг йирик бозорини ташкил қилади. Шу сабабли америка патент цонунчилигини ўрганиш ҳар бир патентшунос, патент бўйича ишончли вакили ёки агенти учун интеллектуал мулкни тўгри яратиш ва ҳимоялаш масалалари бўйича яхши мактаб ҳисобланади.
2. Собиқ СССР патент ҳуқуқи. Бугунги Россия қонунчилиги