Tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi 9-1bios 20 guruh talabasi Boltayeva Muxlisaning Botanika fanidan Mavzu: Qarag`aytoifa

Xulosa 36

Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………………………

Kirish.

Ochiq urug‘li o‘simliklar yuksak o‘simliklar singari juda qadimiydir. Ular paleozoy erasining oxiri, mezozoy erasining boshlarida, taxminan bundan 350-400 million yil oldin devon davrida paydo bo'lgan. Paleozoy va mezazoy eralarida tog‘ ko'tarilishi jarayonlari natijasida qurug‘lik kengayib borgan. Namli muhit biroz bo'lsa ham qurg‘oqchilikka aylangan. Bunday muhitning o'zgarishi qirqquloqlarni siqib chiqarib, ularning o‘rnini ochiq urug‘li o‘simliklar egallashiga sabab bo‘lgan. Ochiq urug‘li o‘simliklar asosan daraxt va butalardan iborat. Ayrim turlari gnetum va qizilcha liana shaklida ham uchraydi. Ularning yana bir xarakterli tomoni shuki, yog'ochlik qismi yaxshi rivojlangan. Barglari har xil shakl va turlicha kattalikka ega. Shu sababli ochiq urug‘lilarni tasniflashda shu belgilar muhim rol o‘ynaydi. Ochiq urug‘li o'simliklar, ba’zi olimlarning fikricha, eng qadimgi har xil sporali qirqquloqlardan kelib chiqqan. Ochiq urug‘lilar ham boshqa urug‘li o‘simliklar singari har xil sporalidir. Mikrosporangiyalardan mikrospora, megosporangiyalardan megospora hosil bo‘ladi. Bu ikkala spora shakli, katta- kichikligi va tuzilishi jihatidan bir-biridan farq qiladi, Ko‘pincha, mikro va megosporalar strobillarida (qubbalarda) voyaga etadi. Faqat qirilib ketgan ayrim bennetitlarda bitta strobilda mikro va megosporalar bo‘lgan. Hozirgi paytda bu bo‘limga kiruvchi turlarning soni 700 ga yaqin bo‘lib, ular 68 turkum, 10 ta qabila va 6 ta sinfga kiradi. Bu bo‘lim vakillari yer yuzida keng tarqalgan bo‘lib, shimoliy yarim sharda (nina bargli o‘rmon zonasi) tayga o‘rmonlarini hosil qiladi. Ochiq urug‘li o‘simliklarning chiqib kelishi, asosan devon davri bilan bog'liq bo‘lib, ularning bundan 350-400 mln. yil ilgari o'sgan har xil sporali shakllarining qoldiqlari topilgan. Devon davrining oxirlarida arxeopterislar vujudga kelib, ularning bo‘yi 30 metrga yetgan. Arxeopterislarda o‘zak va ikkilamchi ksilemaning bo‘lishi ularni ochiq urug‘lilarga yaqinlashtirdi. Lekin urug‘li qirqquloqlarda ikkilamchi ksilema taraqqiy etmagan. Umuman, bularda yog‘ochlik o‘rnida floema yaxshi rivojlangan. Ularda dastlabki barglar shakllanib borgan, bu esa ochiq urug'li o‘simliklarning paydo bo‘lishida katta rol o‘ynagan.