Табиатдан фойдаланиш и=тисодиёти (тфи) фанининг илмий-назарий асослари

Download 0,96 Mb. bet 7/79 Sana 25.02.2022 Hajmi 0,96 Mb. #272241

Bog'liq
02.Табиатдан фойдаланиш иқтисодиёти

Тикланмайдиган: Барча ер ости фойдали қазилмалари (нефть, газ, кўмир ва ҳ.к.)

Ҳаво, сув, энергия (қуёш, шамол, ядро, геотермал тўлқин энергиялари)

Табиатдан фойдаланишда ресурслар билан таъминланганлик алоҳида роль ўйнайди. Ресурслар билан таъминланганлик деганда-табиат ресурслари миқдори билан ўлардан фойдаланиш миқдори ўртасидаги нисбат тушинилади. У мазкур ресурс етадиган йиллар сони билан ёки ресурсларнинг аҳоли жон бошига тўғри келадиган миқдори билан ифодаланади.
Тугамайдиган ресурсларнинг сифат жиҳатдан, тугайдиганларининг миқдор жиҳатдан ўзгариши экологик ҳамда ижтимоий-иқтисодий муаммоларни келтириб чиқариши муқаррар. Шу боис, улардан оқилона фойдаланиш муҳимдир. Бундан ташқари фойдаланишнинг техник имкониятлари даражасида реал ва потенциал; иқтисодий мақсад жиҳатидан алмаштирса бўладиган ва алмаштириб бўлмайдиган; кўлам жиҳатдан миллий ва халқаро аҳамиятга молик ресурс турлари ажратилади.
Қулай табиий шароит ва табиий ресурслар билан яхши таъминланганлик ҳамда улардан оқилона фойдаланишнинг йўлга қўйилиши мамлакатнинг иқтисодий ривожланишида муҳим рол ўйнайди. Шунингдек, халқаро географик меҳнат тақсимотида мамлакат нуфузини оширади. Масалан, жаҳон бозорида ўзининг пахта толаси, ғалла, кофе, чой, банан каби маҳсулотлари билан фаол қатнашган давлатларнинг табиий шароити шу бозори чаққон экинлар ўстириш учун қулайлиги билан изоҳланади. Саудия Арабистон, Қувайт, Ироқ, Бруней каби давлатлар иқтисодиётининг асосини нефть қазиб чиқариш ташкил этиши сир эмас. Ўзбекистон бозор иқтисодиётига ўтишининг ўзига хос миллий хусусиятлари, ичида унинг табиий ва меҳнат ресурсларига бойлиги, сахий ери ва меҳнатсевар халқи борлиги бежиз таъкидланмаган. «Ўзбекистон, ўз ер ости бойликлари билан ҳақли суратда фахрланади» (И.А.Каримов, 1997, 230-бет).
П.Л.Капици (1894-1984), Н.Н.Семёнов (1896-1986), В.А.Кирилин маълумотларича дунёнинг умумий геологик минерал захираси 12,5 триллион т. тенг (шартли ёқилғида). Ҳар бир ҳудуддаги бойлик шу ҳудуд иқтисодиётини белгилаб беради. Масалан, Қувайт, Ироқ, Саудия Арабистони, Бруней нефтга эга, шунга асосланган иқтисодиёти мавжуд.

Download 0,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: