Табиатдан фойдаланиш и=тисодиёти (тфи) фанининг илмий-назарий асослари

Назорат топшириқлари:
-Табиат атамасини изоҳлаб беринг.
-Географик муҳит тушунчасини гапириб беринг.
-Географик муҳит ва жамият ҳаётини алоқадорлигини изоҳлаб беринг.
2-савол бўйича ўқитувчининг асосий мақсадлари.
-Табиий ресурс салоҳиятини изоҳлаб бериш.
-Табиий ресурсларни мазмунини ёритиб бериш.
-Табиий ресурсларни клацификациялаб бериш.
2-савол баёнига оид муаммолар.
-Жамият ҳаётида табиий ресурслар ўрни.
-Табиий ресурслар ва жамият ҳаёти.
-Табиий ресурслар клацификацияси ва ишлаб чиқариш.
Идентив ўқув мақсадлари:
-Табиий ресурслар моҳиятини изоҳлайди.
-Табиий ресурслар ва жамият ҳаёти алоқадорлигини гапириб беради.
-Табиий ресурслар клацификацияси моҳиятини очиб беради.
2-савол баёни.
Кишиларнинг ҳаёт фаолиятига таъсир этадиган, аммо моддий ишлаб чиқаришда қатнашмайдиган табиий муҳитнинг барча эълиментлари табиий шароит деб аталади. Табиатда хўжаликда фойдаланиладиган, инсониятнинг яшаши учун зарур бўлган барча элементлари, энергия бойликлари, табиий ресурслардир. Бироқ, улар ўртасидаги аниқ чегарани баъзан англаш мушкулга ўхшайди. Масалан, иқлимтабиий шароит элементи, бироқ унинг қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришидаги хусусияти жиҳатидан агроиқлим ресурси сифатида фойдаланилади ёки ўсимлик ўрмон ресурси сифатида яшаш воситаси бўлиши мумкин.
Табиат ва жамият ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг кескинлашуви ҳам айнан, табиий ресурслардан фойдаланиш кўлами ва жадаллигида намоён бўлади. Бу муносабатни қуйидагича тафсифлаш мумкин:

Табиат ва жамият алоқадорлиги

Географик мущит (атроф муҳит)

«Модда ва энергия» алмашиш

Дунё табиий ресурслари (ресурслар билан таъминланганлик)

Биологик ресурс

Дунё океани ресурси

Иқлим ва космик ресурс

Минерал ресурслар

Ер ресурси

Сув ресурси

Рекреацион ресурс

Атроф мухитни ифлосланиши ва экологик муаммолар

Атрофни антропоген куч таъсирида ифлосланиши

Экологик муаммоларни хал қилиш йыллари

Табиатдан фойдаланиш

Табиатдан оқилона ва нооқилона фойдаланиш

Табиатдан фойдаланиш сиёсати

Инсоннинг табиатга таъсири географик қобиқда рўй берар экан, демак жамият ўзига керакли ҳамма ресурсларни шу географик қобиқдан олади. Шу билан бирга уни муҳофаза қилади, фаол таъсир кўрсатиб, ландшафт (табиат)ни қисман ўзгартиради. Бошқача айтганда, табиат билан жамият ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг кескинлашуви ҳам айнан, табиий ресурслардан фойдаланиш кўлами ва жадаллигида намоён бўлади. Таббий ресурсларни ишга солиниши ва қайта ишланиши туфайли ҳам табиатдан фойдаланиш иқтисодиётининг асосий объекти, жамият мавжудлигининг бош манбаи ҳисобланади. Таббий ресурсларни таснифлаш улардан оқилона фойдаланиш иқтисодий ва экологик аҳамиятга эга (1-жадвал):

Табиий ресурслар таснифи (1-жадвал)

Табиий ресурслар
Тугайдиган ресурслар		Тугамайдиган ресурслар
Тикланадиган: Тупроқ, ўсимлик, ҳайвонот, баъзи минерал ресурслар(денгиз тубидан олинадиган тузлар)