T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

M ehnat (bajariladigan 
ish)ning m exanik qurollanishi -
qurilish ishchilarining qurilish m ashinalari bilan qurollanganligi 
(jihozlanganligi) darajasini xarakterlovchi ko‘rsatkichdir. Ushbu 
kolrsatkich qurilish-montaj ishlarida band b o ig an ishchilar soniga 
qurilish m ashinalarinng balans narxini nisbati bilan aniqlanadi. 
K oisatkich bir ishchiga so‘m hisobida olchanadi.
Safarbarlik 
(mobilnost) 
- m ashinaning 
qo‘zg'aluvchanligi 
bolib , masofani tez bosib olish id agi tayyorgarligi va uning qobi- 
liyatiga aytiladi.
Model (namuna) 
~ ko‘plab (seriyalab) ishlab chiqarish uchun 
xizm at qiladigan m ashinaning namunasi.
M ashinani m odernizatsiya qilish (takomillashtirish) 
- m ashi­
naning konstruktiv - foydalanish (ekspluatatsion) xususiyatlarini 
yaxshilash maqsadidagi mavjud texnik tadbirlarning kompleksi 
(majmuasi)dir (alohida yig’m a birliklarning konstruktiv yechim larini 
takom illashtirishi, 
ishonchlilikni 
oshirish, 
texnik 
xizm atlarga 
xarajatlarni kamaytirish, m ashinistning ish sharoitini yaxshilash 
va shunga o‘xshash). Bunday holda (bunda) m ashinaning asosiy 
parametrlari va konstruktiv yechimlari (ish jihozi hajmi, yuk 
koiaruvchanligi, yuritm a turi va yurish jihozlari) o‘zgarishsiz 
qoladi. 
M ashinani 
takom illashtrish, 
qoida 
bo‘yicha, 
ishlab 
chiqaruvchi zavod tomonidan amalga oshiriladi.
M odifikatsiya 
- bazaviy asos mashinasi (mavjud namunadagi) 
bilan bir xilda b oigan va asos mashinasiga qisman o‘zgartirishlar 
kiritilgan, ammo qollanilish sohasi bo‘yicha bazaviy mashinaga 
k o ia ancha qulay va kengroqdir (ommaviyroqdir).
M odul 
- ko‘plab 
ishlab 
chiqariladigan 
detallar 
kompleksi 
(majmuasi) bilan o'zaro alm ashadigan va mustaqil funksiya bajara-
138

---

digan m ashina bo'lagi (o‘zeli) yoki qismining unifikatsiyalangan 
(moslashtirilgan, o‘xshashtirilgan)ligidir. U lar turli xil: modulli 
kabina, xartum ning, m inoraning modulli metallokonstruksiyasi, 
chig‘irning moduli, yuritm aning moduli, xavfsizlik asboblarining 
m odullari bo‘ladi.