T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

Qurilish m ashinalarining sifati 
- ularning vazifalariga mos 
ravishda qurilish talablarini qondirishga yaroqlilikini izohlovchi 
xususiyatlari 
to'plamidir. 
M ashinaning 
sifat 
darajasi 
texnik 
darajasini baholash, to'plam ini tayyorlash sifatini va foydalanish 
sifati darajasini xarakterlaydi.
Qurilish montaj ishlarini kompleks mexanizatsiyalash -
qurilish montaj ishlarini amalga oshirish usuli bo‘lib, bunda, 
asosiy param etrlari bo'yicha bir-biri bilan b o g iiq b o ig an (ish 
unumdorligi, yuk ko'taruvchanligi va boshqalar) yordamchi o g ir va 
serm ehnat jarayonlar m ashinalar bilan bajariladi. Bunda quyidagilar 
ta’m inlanishi kerak: ish potok (tola) ravishda amalga oshishi, 
yetakchi m ashinalar ish unumdorligidan eng yaxshi foydalanish, 
mexanizatsiyaning tegishli texnik iqtisodiy shartlari uchun yuqori 
natijalarga (mehnat sig'im i, tannarxi va boshq.) erishish.
M ashinalar komplekti (to‘plami) 
- qandaydir qurilish montaj 
ishlarini kompleks (majmuaviy) m exanizatsiyalashuvini bajarilishini 
ta’minlovchi, ish unimdorligi va boshqa texnologik param etrlari 
bo‘yicha o‘zaro ham korlikda boglanuvchi va ishlovchi m ashinalar
136

---

to‘plami. M ashinalar komplekti tarkibiga asosiy texnologik jarayonni 
bajaruvchi (amalga oshiruvchi) yetakchi m ashinalar ajratiladi, 
Yetakchi m ashina m ashinalar komplektining umumiy unum dorligini 
aniqlaydi va komplektlovchi (butlovchi) m ashinalar quvvatini va tip 
(tur)larini tanlashni belgilaydi (xarakterlaydi).
K onstruksiya 
- mashina, m exanizm qismlari va tarkibining 
o‘zaro joylashuvi, qurilmasi.
M anevrlik 
- m ashinaning 
uncha 
katta 
b oim agan 
yurish 
tezligida chegaralangan maydondagi harakatlanish yo‘nalishini 
o'zgartirish qobiliyati.
M anipulyator 
- ish organ (uskuna)lari bilan jihozlangan, fazoda 
obyektlarning aylanishi inson q o ii funksiyasiga o‘xshash, harakat­
lanish funksiyasini bajaruvchi boshqariladigan qurilm a (mashina).