T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 314 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
tasavvur qilish mumkin. Agarda, polyarizatorga 
jadallikdagi yassi qutblangan 
yorug‘lik tushsa, u holda polyarizatordan chiqqan yorug‘lik jadalligi quyidagi ifoda bilan 
aniqlanadi 
, (2) 
bu ifoda 
Malyus qonuni
deb ataladi. Agarda yorug‘lik tekisliklari 

burchak hosil qilgan 
ikkita polyarizatordan o‘tsa, u holda birinchi polyarizatordan jadalligi 
bo‘lgan yassi qutblangan yorug‘lik chiqadi va ikkinchisidan Malyus qonuniga asosan 
, (3) 
jadallikdagi yorug‘lik chiqadi. 
Ikkinchi polyarizator yorug‘likka mos keladigan o‘q atrofida aylanganda, 

burchak 
0 

2

qiymatlarda o‘zgaradi, yorug‘lik jadalligi 

 
= 0 va 

= 

(ikkala polyarizatorlar bir - 
biriga parallel bo‘lganda) qiymatlarda maksimumga erishadi va 
va 
qiymatlarda (polyarizatorlar bir-biriga perpendikulyar bo‘lganda) ikki marta nolga aylanadi. 
Bu yorug‘lik jadalligi tebranishlariga qarab, uning qutblanganligini va tebranish tekisligi 
yo‘nalishini aniqlash mumkin. Shu sababli, ikkinchi polyarizator analizator vazifasini 
o‘tashi mumkin. 
Bir 
yo‘nalishdagi 
tebranish 
boshqa 
yo‘nalishlardagi 
tebranishlardan 
ustun
bo‘ladigan yorug‘lik, qisman qutblangan hisoblanadi. 
Polyarizator nur bilan mos 
keladigan o‘q atrofida aylanganda qisman qutblangan yorug‘lik jadalligi 
I
max
dan 
I
min
gacha 
o‘zgaradi. 
, (4) 
Bu ifoda 
polyarizatorning tartibi
deb ataladi. 
Yassi qutblangan yorug‘lik uchun 
I
min 
= 0 bo‘lgan holda, 
R 
= 1 ga teng bo‘ladi, tabiiy 
yorug‘lik uchun esa 
I
min 
= 
I
max
bo‘lganda, 
R 
= 0 ga teng bo‘ladi. 
 
Qaytish va sinishda yorug‘likning qutblanishi 
Ikki muhit chegarasiga yorug‘lik tushganda, yorug‘lik to‘lqini qisman aks etib 
qaytadi va qisman sinadi. 
Dielektriklarda, qaytgan yorug‘lik jadalligi tushayotgan to‘lqin qutblanishi, 
i
tushish 
burchagi va 
r
sinish burchagiga bog‘liqligini Frenel ko‘rsatgan. 
vektor tebranishi tushish tekisligiga perpendikulyar bo‘lgan holda, qutblangan 
yorug‘lik uchun yorug‘lik jadalligi 
2
0
E
I


2
0
cos
I
I

tab
I
I
2
1
0


2
0
cos
2
1
tab
I
I

2





2
3

min
max
min
max
I
I
I
I
P



E


---