Т о ш к е н т Ғ э б е к и с т о н л к с м м а р к а з и а к о м и т е т и «Е ш г в а р д и я» н а ш р и ё т и

цола д и ...*  деб ў й л а р д и м .
Д о м л а м ени р ў п а р а с и га ў тқ а зи б , о х у р ч а н и н г девор- 
ч аси ҳ и со б л а н га н си н чи усти га т а х т а н и қ ў й д и ва 
мен- 
га « ау зу б и л лоҳ, б исм и лло» ни ай тти р д и .
О там м енга б у лар н и к ў п в а қ т д а н бери ў р г а т а р
эди, 
ш у н и н г у ч у н ҳ а м ти л и м ту т и л м а с д а н
ва 
қ ў р қ м а с д а н
«ау зу б и ллоҳ, б и см и лл о»н и б а р а л л а ай ти б ю бордим .
Д о м л а м ен д ан х у р с а н д бўлди. 
Б о л а л а р ҳ а м
м енга 
қ а р а р ва д о м л а т а ё ғи д а н қ ў р қ қ а н л а р и саб аб л и бош лари - 
ни к ў т а р м а г а н ҳ о л д а б а р м о қ л а р и н и к ў з о л д и л а р и га кел- 
ти ри б б и р-би ро влари га м ени к ў р с а т а р э д и л ар , бу эса ме- 
н и н г 
к ў з и м г а , мени 
а г а р бирон 
овлоц, ҳ еч к и м й ў қ
ер д а ё л ғи з то п сал а р , у б а р м о қ л а р и б и лан м ен и н г кўзи м - 
ни ў я д и га н д а й , бўлиб к ў р и н а р э д и л ар .
Д о м л а ф о ти ҳ а ўқи д и , б о л а л ар
ҳ а м «омин» деб фо- 
т и ҳ а г а қ ў ш и л д и л а р . Ш у 
б и л ан м ен и н г 
саб о қ б ош лаш
м ар о си м и м битди, отам уй га қ а й ти б кетди , м ен, у кун- 
га қ а д а р к ў р м а г а н и м , бир у қ у б а т х о н а д а қол д и м .
II!
О там к е т га н д а н кей и н д о м л а м ени
ў зи г а я ^ и н р о ^
бир ерга ў т ^ а зд и в а ёш и к а т т а р о қ бир б о лага м ен га ўр-
7
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

гати ш н и бую рди. У бола м ени ўз т а х т а ч а м г а
қ а р а т и б : 
«А лиф , бе, те, се, деги н », деди. Мен ҳ ам ун ин г 
о гзи д ан
олиб ҳ а л и ги уч сў зн и , я ъ н и уч ҳ а р ф н и н г отини 
айтиб 
бердим . Мен бу с ў зл а р н и а й та о л а д и г а н б ў л га н д ан кей- 
и н ҳ а л и ги бола б о ш қа б о л а л а р н и ў р га ти ш га кетд и . Бо- 
л а л а р у б олани х а л ф а дер эд и л ар .
Б и р оз в а қ т ў т га н д а н к е й и н д о м л а ч и қ и б кетд и
ва 
ун и н г к е тган и ҳ ам о н х а л ф а б о л а л а р г а :
— Т у р и н гл ар , к у р а ш қ и л а м и з ,— деди.
Б о л а л а р гу р и л л а ш и б ў р и н л а р и д а н ту р д и л а р ва бир- 
б и ровл ар и б и лан к у р а ш а , ё қ а л а ш а б о ш л ад и л а р , ку ч л и - 
л а р к у ч с и зл а р н и й и қ и ти б б осдилар.
Б о л а л а р я р и м с о а т ч а бир-би ровлари б и л ан к у р аш ган - 
л а р и д а н кей и н х а л ф а бориб м а к та б д о р н и н г ў рн и д а де- 
в о рга суяб қ ў й и л га н у зу н т а ё қ н и олди в а б о л а л ар н и бир 
б ош дан у р а б ош лади. Мен қ ў р қ и б м а к т а б х о н а д а н ч иқиб 
қ о ч м о қ ч и б ўлд и м , л е к и н
бу м у я с с а р
б ў лм ад и . Ч у н к и
м а к т а б эш и ги н и и ч к а р и д а н з а н ж и р л а б , зу л ф и н и га 
ч ў п
т и қ қ а н л а р ; к и р и ш -ч и қ и ш й ў л и б у ту н л ай
б ер к и ти л ган
э к а н , мен ҳ а м эн д и ги н а олти ёш да б ў л га н и м д ан эш и к н и
о ч и ш га бўйи м , к у ч и м ҳ ам етм ас эди.
Х а л ф а н и н г таё ғи о сти д а уён-буён қоч и б, ю гури ш и б 
ю рган б о л а л ар , у н и н г:
— Ҳ а р к и м ўз ў рн и га ўти рси н, б ў л м аса 
я н а
ҳ ам
қ а т т и қ р о қ у р а м а н !— дей и ш и б и л ан ў з ж о й л а р и г а ўтир- 
д и л ар , м ен ҳ а м ўз ў р н и м га бориб ўти р ди м .
Х а л ф а қ ў л и д а у зу н т а ё қ , т и к к а ту р ган и ҳ о л д а :
— Б о л а л а р энди к а м о н б о зи й !— деди.
— К ам он б ози й !
— К ам он б озий !
— К ам о н б ози й !
Б о л а л а р би рд ан ш о в қи н к ў т а р д и л а р ва а м а л и й иш га 
к ў ч д и л а р . Б о л а л а р м а к т а б н и н г бирдан-бир п ал о си бўл- 
ган ўз о ст и л ар и д аги б ў й р ан и н г ч ў п л а р и н и су ғу р а бош- 
л а д и л а р ва к и с с а л а р и д а н ип 
ч и қ а р и б , ўш а 
ч ў п л а р д а н
ёй (к ам он ) я с а д и л а р .
8
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ҳ ар бола шу кабн бир бўйра 
ч ўи д ан
к а м о и
ясаб, 
б ў й р ан и н г и к к и н ч и бир ч ўп и н и ўт$ ўрнида и ш л ати б , рў- 
п а р а с и д а ги б олага қ а р ати б о тар эдп...
Я н а м а к т а б и чи д а тў п о л о н б ош лан д и , ҳ а р бир бола 
б о ш қа бир б о л ан и н г к ў зи н и , ю аинн ва б урни н и н и ш о н га 
олиб у р а р эди ...
Б и р оз ш у р ав и ш д а и н ти зо м с и з 
т у р и ш г а н л а р и д а н
кей и н , х а л ф а т а ё қ н и олиб ўр н и д ан турд и -да, б о лал арн и
бир бош дан урди ва б о л а л ар га қ а р а б :
— Энди саф торти б у р и ш а м и з!— деди.
— С аф т о р та м и з, са ф тортиб у р и ш а м и з !..— деб бола- 
л а р ҳ а м в а ги л а ш д и л а р .
Х а л ф а , к а т т а -к и ч и к б о л а л а р н и
и к к и г а бўлиб, м ак- 
таб х о н ан и н г и к к и том он и га ў тқ и зд и . Ҳ а р том о н д а и кки
қ а т о р д а н — к а т т а р о қ б о л а л ар н и ол д и н га в а к и ч и к л а р н и
о р қ а га қ ў й д и ва ў зи девор ости д а, и к к и са ф н и н г ўрта- 
сида тури б ф ар м о н б ерд и :
— Б о ш л а н гл а р , оти н глар!
О лдин ги қ а т о р д а ту р ган б о л а л а р «ўц» уза бош лади- 
л а р , о р қ а қ а т о р д а г и к и ч к и н а б о л а л а р эса б ўй р а чўп 
суғури б , 
о л д и н д а ги л а р га
«ўқ» 
тай ёр л а б
б ер ар 
эди- 
л а р ...
Б у о рад а бир «ўқ» борнб қ а р ш и
са ф д а ги бир бола- 
н и н г к ў зи г а са н ч и л д и . У бола «вой 
ў л д и м , вой 
кўзги - 
н а м » , д ея б а^и р и б , ўзи ни бир то м о н га олди. Б у б о лан и н г 
с а ф д о ш л а р и б и р д ан қ ў зғ а л и б а с л и д а й и р ти л и б б итган
б ўй ра п а р ч а л а р и н и ерд ан й иғи б олиб 
қ а р ш и
саф д аги
б о л а л а р н и н г б о ш л ар и га 
см ги р д ай
ё ғд и р д и л ар . Ц ар ш и
г а ф д а г и л а р ҳ а м бу ҳ у ж у м н и т и н ч л и к б и лан қ а б у л қил- 
м а д и л а р , у л а р ҳ а м ўз оёқ о сти л ар и д аги б ў й р а л а р н и кў- 
тар и б и к к и н ч и т о м о н д а ги л а р н и н г у с т л а р и га ота бош ла- 
д и л ар !..
М ак таб и ч и ч ан г-туп роц ва х а с -х а ш а к б илан тў л д и . 
М ен б о л а л а р н и н г о ё қ л а р и ости д а қо л и б э зи л и ш д а н 1?ўр- 
ц и б  қоч д и м ва д о м л ан и н г ў ти р ад и га н ўрн ига бориб, чи- 
зиб қ ў й и л га н су р а т к аб и деворга қ а п и ш и б тур д и м ...
9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

«Уруш» лавом ^ и л м о ^ д а Эди, б и рд ан м а к т а б эш и гй
ш и д дат билан та!;и л л ад и . Т а қ и л л а т у в ч и борган 
сай и н
қ и зи ш и б эш и кн и оёғи б и л ан теп ар эди. Мен э ш и к си н ар
ёки бузили б а ғ а н а р деб қ ў р қ а р эдим.
Б о л а л а р зш и к т а к и л л а ш и н и э ш и ти ш л а р и билан , му- 
ш у к то в у ш и н и эш и тиб қ о ч ган си ч қо н б о л а л а р и д е к , қўр- 
қиб қоч и б ўз о х у р л а р и га ки ри б
я ш и р и н д и л а р , 
л е к и н
о х у р ч ан и н г д евори бир б олани п а н а қ и л г у д е к
балан д- 
л и к д а э м ас эди. Б о л а л а р б о ш л ар и н и эгиб, ю з ва к ў зл а - 
рини ерга ёп и ш ти ри б я ш и р и н д и л а р , б и роқ 
ў з л а р и ҳеч 
бир н а р с а н и к ў р о л м а с а л а р ҳ ам , у л а р н и н г о р қ а л а р и дўн- 
ғай и б ту р а р ва ҳ а р к и м га к ў р и н а р эди.
Э ш ик ҳал и ҳ ам т а қ и л л а р д и , л е к и н бу 
б о л а л ар н и н г 
ҳеч бирови бориб эш и к н и о ч и ш га 
б о ти р л и к 
қ и л о л м а с
эди.
Е о л а л а р ўз ў р и н л а р и д а яш и р и н и б ўти риб
ти н ч л ан - 
га н л а р и д а н кей и н х а л ф а бориб 
эш и к н и
очди. 
Ғ аза б
ш и д д а ти д ан ю з-к ў зи , қош-қовог?, со қ о л -м ў й л о в л ар и
ит 
к ў р га н м у ш у к н и н г ж у н и д а й ҳ у р п а й г а н бир о д ам м актаб - 
х о н ага ки рд и .
Б у к и ш и д о м л а эди.
Д о м л а м а к т а б х о н а г а к и р г а н ҳ ам о н , 
зш и к н и
с ч к ш
у ч у н борган х а л ф а н и н г
қ ў л и д а н
у зу н т а ё қ н и
тортиб 
олди ва а в в а л бош лаб х а л ф а н и н г б ош и га бир н еч а 
бор 
урди. Х а л ф а эса д о м л ан и н г таё ғи
к ў т а р и л и ш и
б и л ан
у зу м ў ғи р л а ш у ч у н б о в д а ки ри б, боғбон та ё ғ и га у ч р а- 
ган ит к аб и , дод солиб, т а л в а с а л а н а р , ҳ а р том о н га қ о ч ар
эди. А м м о д о м л а н и н г у зу н таё ғи ҳ у ж р а н и н г
ҳ а р
бир 
б у р ч а ги га етар в а х а л ф а н и н г б ад ан и н и уриб қ а б а р т и р а р
эди.
Д о м л а х а л ф а н и уриб ға за б ўти ни бир оз п а с а й т и р г а н
бўлди-да, ўз ўрнига бориб ўти рди . М ен эса, ҳ а н у з у н и н г 
о х у р ч аси д а д еворга қ о ^ и л г а н су р а т к аб и
т у р а р
эдим . 
М ени ҳ а м ў р н и м га ў т қ а зд и . Л ек и н м ен и у р м ад и .
С ўнгра д о м л а я н а у зу н таё ғи н и к ў т а р д и ва ҳ а л и ҳ ам
бош л ари қ у й и ва о р қ а л а р и д ў н гд ек
бўлиб 
к ў та р и л и б
10
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ту р ган б о л ал ар н и у р а б ош лади. У ҳ ар бир таёқн и кўта- 
риб т а ш л а г а н д а ўн-ўн беш Еолани бирдан урар , болал ар
ҳ ам б ар о б ар :
— Т авб а қ и л д и к !— деб б а қ и р а р эди л ар.
Ш у н д ан кей и н д о м л а :
— Ў қ и н г л а р !— деб б у й р у қ берди.
Б о л а л а р т а ё қ еган о р қ а л а р и н и си л аб -си л аб бош лари- 
ни к ў т а р д и л а р . К ў з л а р и я и д о м л а д а н у зм а г а н л а р и ҳ ол да, 
китоб ва т а х т а ч а л а р г а эгиб, 
а л л а н и м а л а р деб 
вай саб 
б ақ и р и ш а б о ш л ад и л ар .
Мен ҳ ам у л а р га т а қ л и д қи ли б
к ў зл а р и м н и
тахта- 
ч ам га ти ки б «али ф , бе, те, се», деб қич1$ирмоқда эдим.
Б о л а л а р қ и ч қ и р и ш и б бир оз ў қ и г а н л а р и д а н кейин, 
д ом ла х а л ф а н и ўз ол д и га ч а қ и р д и . Я қ и н д а г и н а д ом ла- 
д ан хўп т а ё қ еган х а л ф а ҳеч бир қ ў р қ м а с д а н ун и н г олди- 
га кел д и . Х а л ф а н и н г д о в ю р а к л и ги га ҳ ай р о н қол д и м ва 
мен ҳам ш у н а қ а қ ў р ^ м а с б ўли ш н и орзу қ и л д и м . А м м о 
к ў н гл и м д а ай тар эд и м к и , «агар м ен ҳ ам ш у х а л ф а д а й
қ ў р қ м а с б ў лсай д и м , д о м л а мени у р м о қ ч и б ў л га н д а хал- 
ф а си н гар и ун дан қ о ч м ас, б ал к и қ ў л и д а н т а ё қ н и тортиб 
олиб, ў зи н и н г бош ига у р ав ер а р эди м . Э си зки ҳ а л и
мен 
к и ч и к м а н ва к ў н гл и м д а қ ў р ^ и ш ҳ а м кўп ».
Д омла^ х а л ф а д а н :
— А йт м енга, бу ға л в а н и ки м ^ ў з ғ а д и !— деб сўради , 
Х а л ф а д о м л а н и н г сў роғи га 
ж а в о б а н бир неча б олани н г 
оти н и айтиб кў р сатд и .
Б о л а л а р ў қ и ш л ар и н и
тў х тати б , қ у л о қ со л д и л ар ва 
х а л ф а н и н г к и м л а р н и ч а қ қ а н и н и б и л м о қ ч и б ўлд и л ар.
А м м о д ом л а бунга й ўл берм ади .
У зун таё ғи н и к ў т а р и б б о л а л а р н и н г б о ш л ар и га 
ура- 
верди, б о л а л а р ҳ а м қ а й т а бош дан қ и ч қ и р и б ў қ и ш га ки- 
р и ш д и л ар .
Д ом л а «гун оҳкор» 
б о л а л ар н и н г 
о тл ар и н и
эш итиб 
б ў лга н и д ан к е й и н :
— Ж и м б ў л и н гл ар ! — деб б ақи рд и .
Б о л а л а р н и н г бар и си ў қ и ш д ан т ў х т а д и л а р .
1)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Д о м л а, х а л ф а ч а к қ а н б о л а л а р н и н г н о м л ар и н и
бир- 
бир ай ти б ч а қ и р а р эди. Д о м л а, а г а р ян гл и ш и б бир бола- 
нинг ўрн и га и к к и н ч и бир б олан и ч а қ и р с а , х а л ф а
янг- 
л и ш и н и т у за т а р , « у э м ас, бу» деб д о м л а га л у қ м а таш - 
л ар эди.
Ш у н д ай қ и л и б , ўн-ўн и к к и бола д о м л а н и н г
ол ди га 
тў п л а н д и л а р , у л а р н и н г ҳ а м м а с и ҳ а м к а т т а р о қ билалар- 
д ан эди. Д о м л а х а л ф а г а :
— Э ш икни ё п ,— деди.
Х а л ф а м а к т а б н и н г эш и ги н и и ч к а р и д а н
за н ж и р л а б
зу л ф и н и га ч ўп ти ^и б б ерки тд и.
— Ф а л л о ^ н и о л !— деб д о м л а х а л ф а г а бую рди.
Х а л ф а д о м л а н и н г ён и га ў тд и ва у н и н г о р қ а с и д а де-
ворга осиб 1{ўйилган бир ёгоч н и олди . Б у ёғоч бир я р и м
га зч а у зу н л и к д а бўлиб, бир оз эгр и ва и к к и б ош и да бир 
ти зи м ч а н и н г и к к и у ч и т у ги л га н эди.
— А ҳ м а д , я н а ш ў х л и к қ и л а с а н м и ? — деди д о м л а бир 
б олага қ а р а б б а^и ри б.
— Д о м л а ж о н , тав б а қ и л д и м , м ен .ш ў х л и к
қ и л га н
э м а с м а н !—деб у бола я л и н а бош лад и .
Б и р о қ д о м л а, бу б о л ан и н г д од-вой и га, ёл в о р и ш и га қу- 
л о қ со л м ад и . У н и н г ён и д а ги б о ш қ а б о л а л а р г а :
— Б о си н гл ар буни! — деб б у й р у қ берди.
А ҳ м а д н и н г ён и да ту р ган б о л а л ар ун и б осд и л ар , дом-
л ан и н г и к к и н ч и б уй р у ғи н и к у т м а с д а н , ун и н г о ёқ л а р и н и
ф ал л о қ н и н г ти зи м ч а с и д а н ў т к а з д и л а р в а и к к и бола ф ал- 
л о қ ёғо ч и н и н г и к к и у ч и д а н ту ти б ун и б у р ай б ер д и л ар. 
Т и зи м ч а ф а л л о қ ёғоч и га ў р а л а бош лад и , у б о л а н и н г оё- 
ғи н и қ и сд и , б о лан и н г оёғи борган сари м а ҳ к а м қ и с и л а р
эди, бу қи си ш ш у д а р а ж а г а етд и к и , бола ч и д а й о л м ай , 
дод с о л д и :
— Вой ў л д и м , вой о ё қ қ и н а м !— деб ^ и ч қ и р д и .
Ў қ и ш д а н т ў х т а г а н б ош қа б о л а л ар эса, 
қ ў р қ қ а н
ва
ти тр аган бир в а з и я т д а у н и н г дод-ф арёд и н и т и н г л а р эди- 
л ар . Л ек и н д о м л а бу ҳ о л га й ў л қ ў й м а д и , у у зу н таёғи - 
ни ^ ў л и г а олди -д а, б ош қа б о л а л ар н и н г б о ш л ар и га уриб,
12
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

у л ар н и ў қ и ш га бую рди. У л а р ҳ ам й и ғл аб -си қ таб бал ан д
овоз б и л ан ў қ и ш га к и р и ш д и л ар .
Д о м л а о р қ а с и д а д ев о р га ти р аб қ ў й и л г а н т а ё қ л а р д а н
б и тта и к к и га зл и ги н и олиб х а л ф а н н н г қ ў л и га берди 
в а :
— У р !— деб бую рди.
Х а л ф а ф а л л о қ қ а б о ғл а н га н А ҳ м а д н и н г то в о н л ар и га 
у р а бош л ад и .
Энди А ҳ м а д н и н г д од -ф ар ёд и га ҳ еч ч и д аб тури б бўл- 
м ас эди. Б и р о қ у н и н г ф ар ё д и б о ш ^ а б о л а л ар н и н г ўқиш - 
л а р и , б а қ и р и ш л а р и га қ ў ш и л а р ва ун ин г товуш и
баци- 
р и ш л а р и ч и га си н гиб й ў қ о л а р эди. Ш у н и н г у ч у н ўткин- 
ч и л а р « б о л ал ар ў қ и я п т и л а р » , деб ў й л а р ва бу ваҳ ш и й - 
л и к д а н х а б а р с и з қ о л а р эд и л ар .
Х а л ф а н и н г к а л т а к л а р и зар б и д а н а в в а л о А ҳ м а д н и н г 
то в о н л а р и к ў к а р и б , қо р а й и б к е тд и , сў н гр а ти р қ и р аб қи- 
зи л қон ч и қ д и ва т а ё қ н и бўяб ю борди.
Д о м л а т а ё ц д а ги қон н и к ў р и б қ о л ган б ўлса к е р а к :
— Энди бас! — деди.
Х а л ф а у р и ш д ан
т ў х т а д и . А ҳ м а д н и н г
оёғини ф ал- 
л о қ д а н б ў ш атд и л ар .
Оёқ у ч л а р и н и ер га босиб ў р н и д ан зў р га ту р ган А ҳ- 
м а д қ ў л и б и л ан ў з и я ги н и тути б ғ а за б б и л а н : «Ҳ ап са- 
н и м и ?» д е га н д е к қи ли б х а л ф а г а бир ^ а р а д и .
— М у ҳ а м м а д н и боси нглар! — д ея
я н г и д а н
б у й р уқ 
берди.
М у ҳ а м м а д ҳ а м б о л а л а р то м о н и д а н ерга 
ағд ар и л и б , 
А ҳ м а д й ў си н и д а о ёғи га ф а л л о қ со л и н ди , буни ҳ ам дом- 
л а н и н г б у й р у ғи б и л ан
х а л ф а т а ё ғи
қ о н га 
б ў я л гу н ч а 
УРДИ...
Ш у тар ти б д а ол д и га т ў п л а н г а н ўн-ўн и к к и бола бир 
бош д ан босилиб, ури ли б ч и ^ и л д и .
М ен и нг у л а р г а
р а ҳ м и м к е л а р эди, ч у н к и у л ар н и н г 
ҳеч б и ттаси бу ўй и н га р а ҳ б а р л и к қ и л м а г а н , ҳ а м м а с и н и
х а л ф а н и н г ўзи б о ш л аган бўлиб, я н я у н и н г ўзи д о м л ага 
ч а о д а н ва б о л а л ар н и я н а ў з қ ў л л а р и б и л ан т а ё қ л а г а н
13
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ҳг-'г Халфшгппг ўси эди. Мен бу 
ҳолни д о м л ага 
очнб 
гашламоР{чи бўлсам -да, х а л ф а д а н к ў р ц ^ а н и м д а н н аф а- 
сим ни ч и қ а р о л м а д и м .
Л ек и н м ени н г к а л т а к л а н г а н б о л а л а р г а р аҳ м и м
ва 
х а л ф а га қ а р ш и ғаза б и м у зо қ қ а ч ў зи л м а д и . Д о м л а хал- 
ф а то м о н и д ан «айбдор» с а н а л г а н б о л а л а р н и н г 
ҳ ам м а- 
лар и н и урдири б б ў лган д ан кей и н х а л ф а г а қ а р а б :
— Мен б н л а м а н к и , ҳ ар бир 
ш у м л и к н и сен 
ў зи н г 
б о ш л а й с а н !— деди ва т а ё қ еган б о л а л ар га қ а р а б :
— Б о си н гл ар , бу ш у м н и н г ў зи н и !— деди.
О ёқл ари н и д ам -б а д а м ерга босиб 
ж а в р а ш и б , ҳч н у з
т и к к а ту р ган бояги т а ё ^ еган б о л а л ар , ш у б у й ру қн и ку- 
тае тган каби бирдан х а л ф а н и босиб й и қ и т д и л а р ва 
оё- 
ғини ф а л л о қ ти зи м ч а с и д а н ў т к а зд и л а р . Б и р
н е ч а л а р и
к у ч л а р и н и н г бори ч а ф а л л о қ ёғочин и бурай б о ш л ад и л ар .
— Вой, о ё қ л а р и м синди, а с т а р о ^ , мен бу қ а д а р қат- 
ти қ б у р ам а га н эди м , инсоф к и л и н гл ар ! — деб х а л ф а н и н г
б ақ и р и ш и га у л а р ҳеч ^ у л о қ сол м ас эд и л ар .
Д ом л а ўз ол д и д аги т а ё қ л а р д а н эн г зўри н и
тан л аб , 
ҳ ал и ги та ё қ еган б о л а л а р д а п бири н ин г қ ў л и г а берди в а :
— Ур! — деди.
Б о л а таёқн и ол д и -д а, х а л ф а н и н г о ё қ л а р и га ура бош- 
л ад и . Ф а л л о қ ёғоч и н и тути б, б о л а л ар уни ян а ҳ ам қат- 
т и қ р о қ б у р ар эд и л ар . Х а л ф а б ў л с а :
— К ў н гл и н ги з т и л а га н и ч а ури нг, лек и н
ф а л л о қ н и
м ун ча қ а т т и қ б у р а м а н г!— деб я л и н а р эди. А м м о
бола- 
л ар я н а ҳ ам қ а т т и қ р о қ б ур ар эди л ар.
Б и р и н ч и бола х а л ф а н и н г сёғига бир н еча м ар та ур- 
ган д ан сўнг, д ом л а т а ё қ еган и к к и н ч и б олага қ а р а б :
— Энди сен, ур, қ а р зи н гн и у з ,—деди.
Б у бола я н а ҳ ам қ а тти қ р о ц
ури ш га 
ту ти н д и ... 
шу 
й ўси нда х а л ф а д а н т а ё ^ еган б э л а л а р , 
ўз н ав б а тл ар и д а 
« ^ ар зл а р и н и ош иғи» билан у н д к р д и л ар .
— Энди б ас!— деди д о м л а, у р аётган б олани ур и ш д ан
тў х татд и , л ек и н ф ал л о қ н и б ураётган б о л а л ар ҳ а л и бў- 
ш а тм ас эди л ар.
14
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— Ҳ а л и ҳ ам а л а м л а р и н г ч и қ м а д и м и ? —деб 
д о м л а, 
ф а л л о қ н и тути б ту р ган б о л а л а р д а н сўради .
— Т у з ,— деди у л а р н и н г биттаси .
— Ҳ а, ҳ а , д ар в о қ е, т у з !— деб т а к р о р л а д и д о м л а 
ва 
к ў р п а ч а с и н и н г ости н и т и т к и л а й б ош лади.
— М енда ту з й ў ^ э к а н , қ а н и к и м д а бор?
Т а ё қ л а н г а н б о л а л ар к и с с а л а р и н и қ и д и р а 
бош лади-
л а р , у л ар н и н г б и р -и к к и таси н и н г к и сс аси д ан л а т т а г а ту- 
ги л га н м а й д а ту з ч и қ д и .
— С еп и н г!— деди д о м л а.
Б о л а л а р у н д ай м а й д а ту зн и х а л ф а н и н г ёр и л ган оёқ- 
л а р и г а се п д и л ар ва қ ў л л а р и б и л ан босиб, бу ту зн и ёрил- 
ган о ёқ н и н г гў ш тл а р и о р ас и га ю б орди лар.
Х а л ф а эса, бу ҳ о л га ч и д ай
о л м ай
б ў ғи зл а н а ё тга н
ҳ ў к и з си н гар и б а қ и р а р эди.
— Б ў ш а т и н г л а р !— деди д ом ла.
Б о л а л а р ф а л л о қ ёғоч и н и тес к ар и си га бураб 
х ал ф а- 
н и н г оёғи н и б ў ш атд и л ар . Х а л ф а , к ў з ёш ин и енги би лан
а р т а -а р т а оқсаб , ўз ж о й и га бориб ўти рди . Б о л а л а р ҳ а л и
ҳ а м б а л а н д овоз б и лан қ и ч қ и р и б ў қ и м о қ д а эд и л ар .
Д о м л а у зу н таё ғи н и к ў та р и б бир бош дан б о л а л ар н и н г 
о р қ а л а р и г а уриб ч и в д и , ш у н д ан с ў н г:
— Ж и м !— деб б у й р у қ берди.
Б о л а л а р ў қ и ш л а р и н и тў х тати б , д о м л а г а қ а р а д и л а р .
— Б у гу н б ў й р а л а р н и н г бари си н и ти ти б си зл ар , эрта- 
га ҳ а р би ри н ги з с а к к и з п ул б ўйра к е л т и р и н г л а р !—деди.
— К е л т и р а м и з, к е л т и р а м и з !— деб б о л а л ар овоз бер- 
д и л а р .
— О зод !— деб ю борди д о м л а.
Б о л а л а р к а л х а т д а н қ о ч ган ч у м ч у қ л а р т ў д аси д ай та- 
п и р л аш и б , би рд ан ў р и н л а р и д а н
ту р д и л ар -д а, 
эш и к к а 
ю гу р д и л ар . Э ш ик ҳ а л и ҳ а м з а н ж и р эди. Х а л ф а а в а й л а б
ўр н и д ан т у р д и ва о қ с ай -о ^са й э ш и к н и н г ол д и га келди- 
д а , эш и к н и очди ва ҳ а м м а д а н олдин ўзи ч и қ д и . У нинг 
о р қ а с и д а н
б ош қа 
б о л а л а р
бир-бировлаглиш
турти б,
15
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

босиб ҳ о в л и ц а-ҳ о в л и қ а э ш и к к а о ти л д и л ар . 
Ҳ а м м а д а н
кейин мен ч и қ д и м .