Т о ш к е н т Ғ э б е к и с т о н л к с м м а р к а з и а к о м и т е т и «Е ш г в а р д и я» н а ш р и ё т и

18
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— Вўйра Пулини келтирдингми? — сўрадг! домлй.
— Й ў қ , эси м д а н ч и қ и б д и !— дедим .
— Б ў й р а п у ли н и ун ути б сан , қ а н д а й м у л л а б ў л асан ? 
Тез бор, о тан гд ан с а к к и з п ул олиб кел!
Мен т а х т а ч а м н и ўрн им о лди д аги т а г си н ч н и н г усти- 
га қў й д и м -д а, м а к т а б ҳ у ж р а с и д а н қ а й ти б ч и қ д и м . Ҳ али 
м а к т а б д а н у н ч а у зо қ л а ш м а г а н э д и м :
— С ад р и д д и н !—д еган товуш эш и ти л д и . 
Қ ай р и л и б
қ а р а д и м . М ени д о м л а ч а қ и р а р эди. Й ў л и м д ан
қай ти б , 
д о м л ан и н г р ў п а р а с и д а , у н га к ў зи м н и т и к к а н ҳ о л д а тўх- 
тад и м .
— Қ ў л и н гн и қовуш ти р! — деди д о м л а, бир 
д ар аж л
р и зо с и зл и к билан .
У ни н г бую ри ш и га к ў р а қ ў л и м н и ^о в у ш ти р д и м , 
шу 
б илан ш у б ҳ ал ан ган си м о н , д о м л а д а н к ў зи м н и уздим -да, 
у н и н г о р қ а с и д а деворга қа то р ти раб
қ ў й и л г а н
к а т т а
к а т т а т а ё қ л а р г а т и к и л д и м . Д о м л а қ ў л и н и ҳ а л и г и таёқ- 
л а р г а том он у затд и , м ен эсам , энди д о м л а 
у р ад и , 
деб 
қ ў р қ д и м ва б еи хти ёр:
— А га р си з м ени у р а р э к ан си з, отам си гн и н г қуло- 
ғи н ги зн и кесад и ! — деб б ақн р д и м .
У к у л д и в а :
— Й ў қ , сени у р м а й м а н , ш ў х л и к қ и л м ас ан г, ҳеч ҳам
у р м а й м а н , — деди. Мен у н г н г к у л ги си д а н ти н ч л ан ди м - 
д а, и к к и н ч и б уй р у ғи н и ку ти б тур д и м . Қист^а таё ^ л ар н и
тў п л аб олди ва м енга у за т и б :
— Б у л а р н и м а ч и тн и н г ҳ о зу зи г а элти б т а ш л а , сўнгра 
бориб о тан гд ан б ўй ра п у л и к и олиб к е л !— деди.
Мен, бир то м о н д ан , т а ё г л а р н и н г м а к т а б ҳ у ж р а си д а н
й ў қ о л и ш и , и к к и н ч и том он д ан , 
д о м л ан и н г 
к у л ган и д а н
қу в о н ган ҳ о л д а о ёқ л а р и м ерга тегм ас д а р а ж а д а
югур- 
дим .
А в в ал т а ё қ л а р н и ҳ о в у зга элти б 
т а ш л а д и м , 
сўнгра 
уй га бориб теги рм он ч а р х и й ў н а ётган о там д а н бўйра пу- 
ли н и сўр ад и м .
19
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— Н еча п у л к е р а к э к а н ? —деб сў р а д и отам .
— С а к к и з пул.
О там ки ссаси н и ко в л аб м ен и н г қ ў л и м г а с а к к и з
п ул 
ч и қ ар и б берди. Мен о там н и н г 
д ў к о н и д а н ч и қ а р
эк ан - 
м а н , о там га қ а р а б :
— О та, д о м л а м ен га к у л и б
ц а р а д и , 
«сени 
урм ай - 
м ан » , д ед и, б уни н г усти га т а ё қ л а р н и ҳ ам м ен га берди, 
м ен у л а р н и ҳ о в у зга т а ш л а д и м , — дедим .
— Я х ш и бўпти. Т ез бор, сабоғи н гн и т а к р о р л а ,—деди 
отам .
Ш ош иб-пиш иб м а к т а б г а бордим . Б у в а қ т д а болал ар - 
н и н г бир қи см и к е л га н э к а н . Д о м л а б ўй ра п у ли н и йиғиб 
ол и ш б и л ан овора эди. Мен ҳ а м отам берган с а к к и з пул- 
ни у н га б ер м о қ ч и
бўлиб, 
қ ў л л а р и м н и
қо в у ш ти р д и м
ва к а ф т и м д а ги п у л л а р н и б а р м о қ л а р и м о р ас и д ан
у н га 
к ў р с атд и м .
М ак таб д о р т ағи н к у л и б :
— Б а л л и , энди одобли б ў л и б сан ,—дед и ва я н а
қў-- 
ш и м ч а қ и л и б : — П у л б ер ган д а қ ў л и н г н и
ц о ву ш ти р м а- 
сан г ҳ ам б ў л а д и ,—деди.
Мен д о м л ан и н г бу с ў зи д ан боти р лан и б , ч ап ^ ў л и м н и
к ў к р а г и м г а қ ў й га н и м ҳ о л д а , ўн г қ ў л и м
б и л ан
п у лн и
у затд и м .
Д о м л а м ен и н г қ ў л и м д а н п у л н и ол и б :
— И л о ҳ и , к а т т а бўл, м у л л а б ў л !—д ея дуо қ и л д и .
«Д ом л а у н ч а ём он од ам эм ас э к а н , т а ё қ л а р н и
м а к -
таб д ан й ў қ о тд и ва м а к т а б н и н г б ўй р аси
у ч у н
о л и н ган
п у л
б ад ал и га м ен и н г 
ҳ а қ и м г а
д уо ҳ а м
қ и л д и » , деб 
х а ё л и м д а н ў т к а зд и м .
Д о м л а я н а ў зи н и н г п у л т ў п л а ш и ш и га ки р и ш д и , 
у 
пул к е л т и р м а га н б о л а л а р н и у й л а р и га қ а й т а р и б ю б о р ар
эди. Б а ъ з и б о л а л а р эса, и к к и н ч и қ а й т а ҳ ам п ул келти р- 
м ас в а :
— О там «бозор к у н и б ер ам ан » , д е д и л а р ,— д еган ха- 
бар к е л т и р а р эди.
— Мен ҳ а м то ҳ а м м а л а р и н г и з п ул к е л т и р м а г у н ч а ян-
20
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

!’и бўйра олмайг.тан, бу э ск и р ган б ў й р а л а р н и ёқ и ш у ч у н
йиғи ш ти ри б, т а ҳ о р а т х о н а га то п ш и р ам а н . Сиз эсан ги з, 
туп роқ усти д а ўти р и ш га м а ж б у р б ў л а си з в а ўй ин у ч у н
чўп ҳ ам т о п о л м а й с и з,— деди.
Д о м л ан и н г бу д ў ц и н и  э ш и тга н д а н кей и н , пул 
кел- 
ти рган б о л а л ар п у л к е л т и р м а г а н б о л а л ар н и ту р ти б :
— С а к к и з п у л берса, о тан г ў л а д и м и , 
кел ти р ги н -д а, 
д еяр эди л ар.
— Б о зор к у н и д ед и м -к у ,— деб й и ғл аб ю борди бола.
Мен ҳ ам ўз и ч и м д а бу б о л а л ар н и н г о т а л а р и н и хаси с
ва қ а т т и о д ў л деб ў й л а р эдим . Мен и к к и ти й и н га бара- 
вар б ў лган ўш а в а қ т д а ги с а к к и з п у л н и н г қ а н ч а қу рб и
ва қ и м м а т и б орли ги ни б и л м ас эдим . П у л т ў п л а ш
ж ан - 
ж а л и б и л ан к у н ту ш га я қ и н л а ш д и в а д о м л а :
— Т у р и н гл ар , н о н х ў р а к !— деб ю борди.
Б о л а л а р гу р и л л а ш и б ту р д и л а р ва тун ов к у н ги
син- 
гари м а к т а б н и н г эш и ги д ан ч и қ и б са л о м бериб, уй м а-у й
тар қ ал и ш д и л ар ...
Мен ҳ а м ў з у й и м га к е лд и м , о в қ а т л а н д и м ва 
м уш у- 
гим би лан бир оз ў й н а га н д а н
сўнг, 
қ ай ти б
м а к т а б г а
бордим .
VI
Д ом л а ҳ а л и ҳ ам м а к т а б д а
ўти р ар , б о л а л ар ҳ ам би- 
рин-сирин қ а й т и ш и б к е л м о қ д а эди. Б и р о зд ан сўн г 
бо- 
ла.1ар й и ғи л и ш д и л ар .
Д о м л а :
— Ў қ и н г л а р !— д еган ҳ о л д а узун таёғи н и
к ў та р и б , 
б о л а л ар н и н г о р қ а л а р и г а у р а б ош лад и . Б о л а л а р қ и ч қ и - 
риб ў қ и ш га к и р и ш д и л ар . М е д ҳ а м «ал и ф , бе, те, се» деб 
^ и ч қ и р а р эди м . Д о м л а х а л ф а г а г^араб:
— Б о л а л а р г а саб о ^ бер!— деди.
Х а л ф а , к е ч а ги еган т а ё қ л а р и н и н г 
зарб и
к е тм аган - 
л и к д а н о қсай -о қсай , ҳ а р бир б олан и н г олди га н ав б атм а- 
н ав б ат бор::б, 
беоа б ош лад и.
Б у гу н м енга д о м л а н и к г ўзи с а боц б ерм о ^ч и бўлди,
22
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

меии ўсн н ин г рў б ар ў сн га ў т қ а зд и , о л д и м га т а х т а ч а м н и
қ ўй д и в а :
— С абогингни ўт?и!— деди.
Мен т а х т а ч а г а қ а р а м а с д а н :
— А л и ф , бе, те, се,— дедим .
— Д ур уст, б а л л и ,— деди д о м л а ва ўзи х а т ёзи ш
би- 
л а н овора 
б ў л ган и ҳ о л д а : — П астги си н и
ў қ и , 
«ж и м , 
ҳе, хе» деб, — деди.
Мен д о м л ан и н г о гзи д а н ч и қ қ а н бу уч
ҳ а р ф л а р н и н г
н ом и ни т а к р о р л а й бердим . М ен, ҳеч т а х т а ч а г а қ а р а м а с - 
д ан и к к и к ў зи м н и д о м л ан и н г ч и р к и н в а сў л ғи н ю зи га, 
н у р си з к ў зи ва гагш рган
ч о ғи д а и яги
б и л ан б а р ав ар
ю қори , қ у й и ч и қ и б ту ш а д и ган
э ч к и со қ о л и га 
т и к к а н
эдим .
Д о м л а, бир н еч а бор ўзи ўқиб, мени ҳ а м эр гаш ти р и б
ў!{итганидан к е й и н :
— Энди ў зи н г ў қ и ,— деди.
— А л и ф , бе, те, с е ,— деб ў қ и д и м мен.
— Й ў қ , — деди у, — п& стдагисини ўқи!
А м м о м ен б у л а р н и н г қай си бири ю қори , қ а й с и бири- 
си п астд а э к а н л и ги н и б и л м ас эди м . Ш ун и н г у ч у н ҳ а м
д о м л ан и н г б аш а р аси н и том ош а қ и л га н и м ҳ о л д а , ц ў л  
қ овуш ти р и б ж и м ту р ав ер д и м .
— П асти н и ў қи д ей м ан !—деди д о м л а ғ а за б б и л ан .
У ни н г ўзи ҳ ам о н х а т ёзи ш б и л ан овора эди. У, қ ўл и -
д аги ё зи л га н қ о ғо зи н и ер га қ ў й га н д а н кей и н , м ен га қа- 
раб бир оз ж и м ту р д и в а :
— Сен зеҳ н и п аст бола э к а н с а н -к у , ш у н ч а ў р гатга - 
ним б и л ан ҳ а л и ҳ ам ў р г а н м а г а н с а н ,— деди.
— Н и м а н и ў р га т д и н ги з? — деб сў р а д и м мен.
’ 
— «Ж и м , ҳе, ҳе»н и , — деди у.
— Б у л а р « и
б и л ам ан , — д е д и м .— Ж и м , 
ҳе, 
хе, — 
деб та к р о р л а д и м ва я н а и лова ^ и л д и м : — Б у л а р н и била- 
м а н к у -я , ам м о п астд аги си н и б и л м ай м ан .
к 
— П асти ш у, бор ж о й и н г г а , ўқ и й бер?
М ен ў з ж о й и м га бориб ўти риб « ж и м , ҳе, х е»н и так -
23
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

р о р л аш га ки р и ш д и м , лекн н ҳали ҳ ам
к ў зи м н и д ом л а- 
н и н г ю зи дан , ай н и қ са ун и н г эчки со қ о л и д ан у зм а с эдн м , 
к ў зи н и я р и м ю миб, ж и м тури б х а т ё за ё т г а н п ай ти д аги
соқоли м ени н г к ў зи м га қ и з и қ к ў р и н а р эди, бу ҳо л эч- 
к и м и зн и н г соқ оли н и э си м га т у ш и р а р эди.
Б и р в а қ т л а р д а бир э ч к и м и з бўлиб, уни 
м ен 
бокиб 
я х ш и ги н а сем и р ти р ган эди м . Қ и ш қ а т т и қ к е л д и , 
ар и к- 
л а р там о м м у зл а д и , теги р м о н л ар ётди, о там н и и н г й ўниб 
қ ў й га н и теги рм он ч а р х л а р и н и ҳеч 
к и м сотиб 
о л м ад и , 
отам и к к и ой б а д а л и д а гўш т о л и ш га п ул то п м ад и , охир- 
д а у эч к и н и с ў й м о қ ч и бўлди. М ен у н а м а й доду ф арёд
қ и л д и м , ам м о отам м ен и н г доду ф ар ё д и м га қ а р а м а с д а н
п и ч о қ н и ц а й р а д и , э ч к и н и ё т^ и зи б о ёқ л а р и н и
б о глади , 
он ам ун и н г б о гла н га н о ёқ л а р и н и босиб турд и в а 
о там
уни сўйди.
М ен 
й и ғл а й -й и гл а й
э ч к и г а т е р м у л а р
эди м . Э чки 
ж а г и н и қ и м и р л ати б ж о н у за ё т г а н и д а со қ о л и н и н г юқо- 
ри, қ у й и қ и м и р л а ш и , д о м л ан и н г г а п и р га н и д а ги си л ки н - 
ган со қ о ли га ў х ш а р эди. Э чки сўй и ли б бош и га в д а с и д а н
а ж р а т и л д и . Ш у н д а м ен э ч к и н и н г бош ини к ў та р и б
уни 
э р к а л а б , то м о ш а қ и л д и м , э ч к и н и н г к ў зи
я р и м
ю м и ^ 
эди, соқ оли эса, т и к к а й и б к ў т а р и л и б ту р а р
эди. 
Ж и м
тури б х а т ёза ё тга н д о м л ан и н г со қ о л и
ҳ а м
х у д д и
ш у 
с ў й и л га н э ч к и н и н г со қ о л и си н гар и эди. М ен д о м л ан и н г 
ҳ ал и ги ҳо л и н и к ў р га н и м д а н кей и н , д а р ҳ о л э ч к и м н и хаё- 
л и м га к е л ти р д и м
ва у н и эслаб
қ а й ғ у л а н д и м , 
б и ро ^, 
ш у н д ай б ўлса 
ҳ а м «ж и м , 
ҳе, хе», деб т а к р о р
қ и л а р
эдим.
Қ а н д а й д и р бир к и ш и
т а ш қ а р и д а н д о м л а 
ўти р ган
ж о й д а г и д а р ч а н и т а қ и л л а т д и . Д о м л а : 
«К и м ди р, 
у?»
— д еган ҳ о л д а д а р п а р д а н и к ў та р д и .
К ел у в ч и , п а р а н ж и ва ч ач в о н ёп и н ган бир х оти н эди, 
у д о м л а га ен ги га ў р а л га н ^ ў л и б и л ан бир т а н г а п у л уза- 
ти б :
— 
Б у н а зр н и олин г, бош о ғр и қ, ти ш о ғр и қ, к ў з ог- 
р и қ д у о л а р и ҳ а м ту ғи ш в а қ т и д а қ и й и н ч и л и к ч е к а ё т га н
24
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

хотин уч ун к у ш о й и ш дуоси ни ёзиб 
беринг! — деди 
ва 
^ ў ш и м ч а қ и л и б : — Б о л а л а р н и ҳ ам бугун озод 
қи лин г!
— деди.
— Б и р та н га уч ун тў р тта дуо, б уни н г усти га 
бола- 
л а р н и ҳ а м озод қ и л а й ? Б у б ў л м ай д и . Ҳ еч б ў л м аса я н а
бир та н га беринг! — деди д о м л а.
— Мен у зо қ й ў л д а н — О бкина қ и ш л о ғи д а н
келд и м ,
— деди хоти н, м ени, хоти ни ту ғ о л м а й қ а т т и қ д ар д
че- 
к а ё т га н Ш ар аф б о й бир та н га бериб ку ш о й и ш дуоси олиб 
к е л и ш у ч у н ю б о р аётган д а, к а с а л бўлиб қ о л га н
бош қа 
қ ў ш н и х о ти н л а р ҳ а м ў з д а р д л а р и у ч у н д уо бую р ди л ар 
в а «ҳар в а ^ т п у л то п с а к д о м л ан и н г н а зр и н и
б ерам из, 
ў ш а н д а элти б б ер асан » , д ед и л ар . Сиз д у о л а р н и беринг. 
У л а р п ул б ер и ш л ар и б и л ан к ел ти р и б б ер ам ан . Ҳ о зи р ч а 
х у д о н и н г ри зоси у ч у н б о л а л ар н и ҳ а м озод қи л и н г.
Д о м л а т а н га н и олиб к и сс аси га солди, э р та д а н
бери 
ёзиб, ўз ол ди н и тў л д и р и б ю борган х а т л а р и д а н тў р т до- 
н аси н и олди в а у ч
б у р ч а к
ш а к л и д а
букиб, 
х о ти н га 
у затд и .
Х оти н д у о л а р н и олаётиб.
— Б у д у о л а р н и н г қ а й с и -қ а й с и с и қ а н д а й д ар д у ч у н ?
— деб сў р а д и . 
^
— Б у л а р ҳ а м м а б о п д у о л а р д и р ,—деди д о м л а ,— қай- 
си си н и қ а н д а й к а с а л г а б е р с а н ги з,— а г а р у и х ло с қ и л а р
э к а н — ҳ еч ш а к с и з ту за л а д и .
Х оти н «ҳам м абоп» д у о л а р н и олиб кетди . Д о м л а бу- 
гун «ху д он и н г ри зоси учун» б о л а л ар н и ҳ а м озод қи лди .
Ш у н д ай қ и л и б , 
биз ҳ а м
м а к т а б х о н а
зи н д он и д ан
озод б ўлд и к.
V I I
Б и з м а к т а б г а б орд и к, ҳ а л и н о н х ў р а к в а қ т и б ў л га н ч а 
й ў қ эди , м а к т а б ол д и га бир о тл и қ к е л д и :
— Д о м л а, д о м л а !— деб д о м л ам и зн и ч ақ и р д и .
Д о м л а д а р ч а н и н г д а р п а р д а с и н и о ч и б :
— Ҳ а, н и м а га п ? — деб сўрад и .
25
www.ziyouz.com kutubxonasi

---