T me/tuit students chanel kompyuter tarmoqlari 1 Ma'ruza

t.me/tuit_students_chanel 
global tarmoqlar vaqtning har momentida faqat bitta analog shakldagi 
so‘zlashuvchi uzatishga qodir bo‘lgan tonal chastota kanallari asosida qurilgan.
Global kompyuter tarmoqlari rivojlanishi ko‘p jihatdan Telefon tarmoqlari 
rivojlanishiga bog‘liq bo‘ldi. 60-yillar oxiridan telefon tarmoqlarida ovozni 
raqamli ko‘rinishda uzatish keyinchalik ATS va foydalanuvchilarni ulovchi, bir 
vaqtda o‘nlab va yuzlab so‘zlashuvlarni uzata oluvchi yuqori tezlikli raqamli 
kanallar paydo bo‘lishiga olib kelgan. Birlamchi, ya‘ni asos tarmoqlar uchun 
plezixron raqamli ierarxiya (Plesiochrohous Digital Hierarchy, PDH), ishlab 
chiqildi.
Avvaliga PDH texnologiyasi 140 Мbit/s tezlikda ishlagan. Lekin 80-yillarda 
sinxron raqamli ierarxiya (Synchronous Digital Hierarchy, SDH) paydo bo‘ldi va 
raqamli kanallar tezligi diapazonini 10 Gbit/s tezlikkacha kengaytirdi, spectral 
multiplekslash texnologiyasi (Dese Wave Division Multiplexing, DWDM) esa – 
yuzlab gigabitdan xatto sekundiga bir necha terabitgacha.
Hozirda global tarmoqlar ko‘rsatilayotgan servislar xilma-xilligi va sifati 
bo‘yicha ancha keyin yaralgan bo‘lsada bu borada uzoq vaqt peshqadam bo‘lgan 
lokal tarmoqlar bilan raqobalasha oladilar.
Lokal tarmoqlar 
Lokal tarmoqlar (Local Area Networks, LAN) – katta bo‘lmagan hududda, 
odatda 1-2 km radius atrofida, joylashgan kompyuterlar birlashmasidir. Umumiy 
olganda lokal tarmoq bir tashkilotga tegishli bo‘lgan kommunikatsiya tizimidir.
Hisoblash texnikasi foydalanuvchilarining ehtiyojlari ortib bordi. Ularni endi 
o‘z kompyuterlarida boshqalardan uzilgan holda ishlash qoniqtirmay qoldi, ular 
boshqa bo‘limdagi foydalanuvchilar bilan avtomat rejimda kompyuter 
ma‘lumotlarini almashishni istashardi. Shunday qilib tashkilotning ichki lokal 
tarmoqlari vujudga keldi.
Avvaliga kompyuterlar bir-biri bilan standart bo‘lmagan dasturiy-apparat 
vositalari yordamida ulangan. Aloqa liniyasida o‘z ma‘lumotni taqdim etish usuli, 
o‘ziga xos kabeldan foydalaniluvchi turli xildagi ulash qurilmalari faqatgina qaysi 
modeldagi kompyuterlar uchun ishlab chiqarilgan bo‘lsa, shu turdagi 
kompyuterlarni ulashi mumkin bo‘lgan, masalan PDP-11 mini-kompyuterini IBM 
360 meynfreymi bilan yoki "NAIRI" kompyuterlarini "DNEPR"kompyuterlari 
bilan.
80-yillar o‘rtalarida lokal tarmoqlardagi holat keskin o‘zgara boshladi. 
Kompyuterlarni tarmoqqa birlashtirishning standart texnologiyalari tasdiqlandi - 
Ethernet, Arcnet, Token Ring, Token Bus, biroz keyinroq esa - FDDI. Ularning 
paydo bo‘lishiga shaxsiy kompyuterlarning yaratilishi katta turtki bo‘ldi. ShK lokal 
tarmoqlarda nafaqat mijoz kompyuterlar sifatida, balki ma‘lumotlarni saqlash va 
qayta ishlash markazlari, ya‘ni tarmoq serverlari sifatda avvalgi mini-kompyuterlar 
va meynfreymlarni siqib chiqara boshladi.
90-yillar oxirida klassik Ethernet 10 Mbit/s, Fast Ethernet 100 Mbit/s va 
Gigabit Ethernet 1000 Mbit/s ni o‘z ichiga olgan Ethernet oilasi lokal 
texnologiyalarining lideri ekani yaqqol namoyon bo‘ldi.

---