Mavzu: Analog Raqamli Ozgartgich
Reja:
1. Raqamli-analog ozgartirgich
2. Analog-raqamli ozgartirgich
MikroEHMlar stanoklar, turli avtomatlar, ilmiy tajribalarni olib borishni boshqaradi. Bu va boshqa qurilmalar, olchov asboblari va tizimlarida uzluksiz (analog) elektr signallari bilan ishlaydigan elektr datchiklar ishlatiladi. Datchik va ijro organlari (masalan, elektrodvigatellar)ni mikroEHM bilan boglash uchun analog signalni shu signal amplitudasiga proportsioanl songa ozgartirish va aksincha ozgartirish talab qilinadi. Analog shakldagi malumotni raqamli shaklga ozgartirish printsipini richagli tarozilarda olchash jarayoni bilan solishtirish mumkin.
1-rasm.Jamlovchi RAO
Tarozida olchashni amalga oshirish uchun uning bir yelkasiga nomalum ogirlikdagi yuk qoyiladi, ikkinchi yelkasiga esa – toshlar. Toshlar (masalan 1 g ogirlikdagi) tarozi muvozanat holga kelguncha qoyilib boriladi. Toshlar soniyukning grammlardagi vazniga togri keladi. 1 g. Ogirlikdagi toshlar bilan olchanganda analog kattalik 0,5 g. xatolik, 10 g.li toshlar bilan olchanganda esa 5 g. xatolik bilan olchanadi. Bu xatolik kvantlash xatoligi deb ataladi.
2-rasm.Yuqori aniqlikdagi ARO. Sxema (a) va vaqt diagrammasi (b). b) a)
Olchash algoritmiga mos ravishda richagli tarozi rolini ikki kirishli solishtirish sxemasi (komparator) bajaradi. Tarozining bir yelkasiga ozgarmas kattalikdagi olchanayotgan kuchlanish ornatiladi, ikkinchi yelkasiga raqamli datchik nazorati ostida pogonasimon ortib borayotgan kuchlanish beriladi. Kuchlanishning har bir pogonasi tarozi yelkasiga qoshimcha tosh qoyish amaliga mos keladi. Olingan malumot esa tarozilar muvozanatga kelgach qayd etiladi. Raqamli-analog ozgartirgich (ARO) raqamli kattalikni unga proportsioanl bolgan elektr tok yoki kuchlanish korinishidagi analog kattalikka ozgartirish uchun qollaniladi. RAO registorlariga barqarorlik va nominal aniqligi boyicha jiddiy talablar qoyiladi. Ayniqsa ARO keng temperatura intepvalida ishlaganda. Bir xil va proportsional qarshilikli rezistorlarni texnologik jihatdan rezistorli matritsali mikrosxemalar korinishida yasash qulay. Shuning uchun rezistorli matritsali modifikatsiyalangan ARO keng tarqalgan variant bolib hisoblanadi.
U ikki marotaba kop sonli rezistorlardan tuzilgan bolib, ular atigi ikki nominalga R va 2R teng boladi. Raqamli kodni boshqa usullarda kuchlanish va tokka ozgartiruvchi AROlar ham mavjud. 2-rasmda keltirilgan ARO sxemasi, ikki marta integrallovchi yuqori aniqlikdagi ARO deb ataladi. 1-jadvalda korib otlgan ARO ISlarinig parametrlari keltirilgan.