Mavzu: sql serverda foydalanuvchilarni va dasturlarni autentifikatsiyalashni amalga oshirish Ishdan maqsad

2. 
   laboratoriya ishi
   

Mavzu: SQL Serverda foydalanuvchilarni va dasturlarni autentifikatsiyalashni amalga oshirish
Ishdan maqsad: SQL Serverda foydalanuvchilarni va dasturlarni autentifikatsiyalash usullari bilan tanishish va ularni qo‘llash.
Nazariy qism:
Kompyuter tizimida ro‘yxatga olingan har bir sub’ekt (foydalanuvchi yoki foydalanuvchi nomidan harakatlanuvchi jarayon) bilan uni bir ma’noda indentifikatsiyalovchi axborot bog‘liq.
Bu ushbu sub’ektga nom beruvchi son yoki simvollar satri bo‘lishi mumkin. Bu axborot sub’ekt indentifikatori deb yuritiladi. Agar foydalanuvchi tarmoqda ro‘yxatga olingan indentifikatorga ega bo‘lsa, u legal (qonuniy), aks holda legal bo‘lmagan (noqonuniy) foydalanuvchi hisoblanadi. Kompyuter resurslaridan foydalanishdan avval foydalanuvchi kompyuter tizimining identifikatsiya va autentifikatsiya jarayonidan o‘tishi lozim.
Parollar asosida autentifikatsiyalash. Autentifikatsiyaning keng tarqalgan sxemalaridan biri oddiy autentifikatsiyalash bo‘lib, u an’anaviy ko‘p martali parollarni ishlatishga asoslangan. Tarmoqdagi foydalanuvchini oddiy autentifikatsiyalash muolajasini quyidagicha tasavvur etish mumkin. Tarmoqdan foydalanishga uringan foydalanuvchi kompyuter klaviaturasida o‘zining identifikatori va parolini teradi. Bu ma’lumotlar autentifikatsiya serveriga ishlanish uchun tushadi. Autentifikatsiya serverida saqlanayotgan foydalanuvchi identifikatori bo‘yicha ma’lumotlar bazasidan mos yozuv topiladi, undan parolni topib foydalanuvchi kiritgan parol bilan taqqoslanadi. Agar ular mos kelsa, autentifikatsiya muvaffaqiyatli o‘tgan hisoblanadi va foydalanuvchi legal (qonuniy) maqomini va avtorizatsiya tizimi orqali uning maqomi uchun aniqlangan huquqlarni va tarmoq resurslaridan foydalanishga ruxsatni oladi.
Paroldan foydalangan holda oddiy autentifikatsiyalash sxemasi 3.1–rasmda keltirilgan.
Ravshanki, foydalanuvchining parolini shifrlamasdan uzatish orqali autentifikatsiyalash varianti xavfsizlikning hatto minimal darajasini kafolatlamaydi. Parolni himoyalash uchun uni himoyalanmagan kanal orqali uzatishdan oldin shifrlash zarur. Buning uchun sxemaga shifrlash E_k va rasshifrovka qilish D_k vositalari kiritilgan.

Foydalanuvchini autentifikatsiya qilish jarayoni:


2.2-rasm. Mysql tizimiga kirib “Bazadannix” bo’limi tanlanadi va kerakli bo’lgan ma’lumotlar bazasi tanlanadi

2.3-rasm. Bu yerdan “Add User” bo’limi tanlanadi va keyingi oynaga o’tiladi

2.4-rasm. Bu oynada foydalanuvchi ismi va paroli to’ldiriladi.


2.5-rasm. Bu bo’limda foydalanuvchi huquqlari belgilab chiqiladi va ”OK” tugmasi bosiladi

2.6-rasm. Foydalanuvchilarni avtorizatsiyadan o’tkazish bo’limi

2.7-rasm. Yuqorida kiritilgan foydalanuvchining ismi paroli yozilgan holat



2.8-rasm. Avtorizatsiyadan o’tgandan keyingi holat. Bu foydalanuvchi Mysql serverda barchaishlarni amalga oshirishi mumkin chunki uning huquqlari etib barcha funksiyalar tanlangan

Xulosa: Bu labaratoriya ishida MySql serverda foydalanuvchilarni autentifikatsiya qilish jarayonlari ko’rib chiqildi va o’rganildi. Foydalanuvchilarni autentifikatsiya qilish Ma’lumotlar bazasiga boshqa bir begona foydalanuvchilarning kirishini oldini olar ekan.

Nazorat savollari

1. 
   Identifikatsiyaga ta’rif bering;
   

Javob: Foydalanuvchini uning identifikatori (nomi) bo‘yicha aniqlash jarayoni. Bu foydalanuvchi tarmoqdan foydalanishga uringanida birinchi galda bajariladigan funksiyadir. Foydalanuvchi tizimga uning so‘rovi bo‘yicha o‘zining identifikatorini bildiradi, tizim esa o‘zining ma’lumotlar bazasida uning borligini tekshiradi.

2. 
   Autentifikatsiyaga ta’rif bering;
   

Javob: Ma’lum qilingan foydalanuvchi, jarayon yoki qurilmaning haqiqiy ekanligini tekshirish muolajasi. Bu tekshirish foydalanuvchi (jarayon yoki qurilma) haqiqatan aynan o‘zi ekanligiga ishonch hosil qilishiga imkon beradi. Autentifikatsiya o‘tkazishda tekshiruvchi taraf tekshiriluvchi tarafning haqiqiy ekanligiga ishonch hosil qilishi bilan bir qatorda tekshiriluvchi taraf ham axborot almashinuv jarayonida faol qatnashadi. Odatda foydalanuvchi tizimga o‘z hususidagi noyob, boshqalarga ma’lum bo‘lmagan axborotni (masalan, parol yoki sertifikat) kiritishi orqali identifikatsiyani tasdiqlaydi.

3. 
   Autentifikatsiyada parolning o‘rni
   

Javob: Autentifikatsiyaning keng tarqalgan sxemalaridan biri oddiy autentifikatsiyalash bo‘lib, u an’anaviy ko‘p martali parollarni ishlatishga asoslangan. Tarmoqdagi foydalanuvchini oddiy autentifikatsiyalash muolajasini quyidagicha tasavvur etish mumkin. Tarmoqdan foydalanishga uringan foydalanuvchi kompyuter klaviaturasida o‘zining identifikatori va parolini teradi. Bu ma’lumotlar autentifikatsiya serveriga ishlanish uchun tushadi. Autentifikatsiya serverida saqlanayotgan foydalanuvchi identifikatori bo‘yicha ma’lumotlar bazasidan mos yozuv topiladi, undan parolni topib foydalanuvchi kiritgan parol bilan taqqoslanadi. Agar ular mos kelsa, autentifikatsiya muvaffaqiyatli o‘tgan hisoblanadi va foydalanuvchi legal (qonuniy) maqomini va avtorizatsiya tizimi orqali uning maqomi uchun aniqlangan huquqlarni va tarmoq resurslaridan foydalanishga ruxsatni oladi.