|
D ars tahlilining asosiy tarkibiy qism lari:
0 ‘qituvchining darsga qanday tayyorgarlik k o ‘rganligi.
0 ‘qituvchida darsning o ‘quv rejasini borligi, m avzu b o ‘yicha
turli ishlanm alarni borligi, shu bilan bir qatorda turli didaktik tarqatm a
m ateriallarni, k o ‘rgazm ali qurollarni tayyorlanganligi. Darsni tahlil
qiluvchi tom onidan o ‘qituvchining darsga tayyorgarligi bilan yuzaki
tanishib chiqilmaydi, sababi uning darsga b o ‘lgan tayyorgarligi butur
dars davom ida kuzatiladi va tahlil etiladi.
1. D arsga m aqsad va vazifalam i q o ‘yilishi.
2. 0 ‘qituvchi har bir darsga aniq m aqsad q o ‘yadim i? M aqsadni
qanchalik to ‘g ‘ri q o ‘yadi?
3. Tashkiliy tahlili, y a’ni dars o ‘tiladigan xonaning darsga tay-
yorligi avvalo bolalar kayfiyati so g ‘ligi va sin f xonasi, doskaning
tozaligi, b o ‘r va nam langan lattaning borligi, s in f xonasining tozaligi,
m abodo ularning nomi yoziigan varoqning o ‘qituvchi stoliga
q o ‘yilishi kabilardan tashqari o ‘qituvchining darsga hozirligi, uning
tashqi qiyofasiga ham e’tibor beriladi.
132
4. Didaktik (ta ’limiy) tahlili. Tahlilning bu turida m avzuning
ilmiyligi va izchilligi, oddiydan m urakkabga tom on y o ‘nalishi,
k o ‘rsatm alilik va berilayotgan bilim, yangi axborotlarning hayotiyligi,
jonli va ravon tilda yoritib berilishi.
5. Uslubiy tahlil. B unda o ‘qituvchi faoliyatining ikki tom oni
nazarda tutiladi.
Birinchidan, quyidagi dastur asosida m avzu necha soatga
m o ‘ljallangan b o ‘lsa uni qanday usul asosida talabaning yoshi va
individual-psixologik xususiyatini hisobga olganda yetkazib bera
olishi, talabalarni o ‘ylashga, izlanishga m ajbur etishi va unga sharoit
yaratishi.
Ikkinchidan, o ‘zining o ‘qituvchi
sifatidagi tajribalari qay
darajada ekanligini nam oyish etish.
M ana shu ikkinchi qism ida o'qituvchining ijodkorligi, uslubiy
mahorati k o ‘zga tashlanishi lozim. Ilg ‘or pedagogik va notiqlik
tajribalari m ana shu yerdan boshlanadi.
6. Uslubiy tahlilda. Xalq ta ’limi y o ‘nalishidagi qarorlar, talablar,
davlat tili, m illiy ruh, m adaniyatning g o ‘zal durdonalari, shu soha
b o ‘yicha buyuk olim lar allom alarning qilgan ishlari,
fikrlari,
o ‘zgarishlar asos qilib olinishi mumkin.
7. Psixologik tahlilga, avvalo talabaning kayfiyati, uning
sogMigi, jam oadagi so g‘lom muhit, talabaning xushyorligi, diqqatning
barqarorligi va k o ‘lami, fanga boMgan qiziqish, dars berayotgan
o ‘qituvchisiga m unosabati, talabaning hozirjavobligi, sezgir va
topqirligi, idroki, yangi va avvalgi m ateriallarni esda saqlashi, obrazli
va m antiqiy tafakkuri, talaba fantaziyasi, oldida turgan m a’suliyatga
nisbatan talabaning irodali yoki irodasizligi, talabadagi qobiliyat,
bilim, ko ‘nikm a va m alakalar koMami kabi tom onlar kiradi.
0 ‘qituvchining favqulodda vujudga kelgan vaziyatdan chiqa olishi,
o ‘zini boshqara olishi.
8. Pedagogik tahlil: Tahlilning bu turi ancha murakkab,
m as'uliyatli boMib, o ‘qituvchining tashqi qiyofasi sin f bilan til topa
olishi m ahorati, uning madaniyati, odobidan tashqari qanday qilib dars
jarayonida um um insoniy tarbiyaning tarkibiy qism larini talabaga bera
olishi ham da o ‘qituvchining nutq m adaniyati nazarda tutiladi.
Hozirgi kunda dolzarb boMib turgan milliy tarbiya ekologik,
iqtisodiy, axloqiy, jinsiy, mehnat, nafosat ham da m illiy istiqlol
g ‘oyasini singdirish, tarbiya elem entlari qanday am alga oshiriladi?
Bu tarbiya turlaridan qay biriga aynan shu darsda e ’tibor berildi?
Darsning tarbiyaviy ta ’sirining sam arasi qanday boMdi?
133
B u m asalalar pedagogik tahlilning asosini tashkil etadi. Y ana
shuni aytish kerakki, o ‘qituvchining m a’noli nutqini hech qachon
boshqa narsaga qiyoslab yoki alm ashtirib boMmaydi.
9. 0 ‘qituvchining ham korlikdagi vazifasi tahlili:
Talabalarni fikrlashga o ‘rgatish.
A niq fikr va m ateriallam i o ‘rganib. m ulohaza yuritish, fikr
bildirish.
Talabalarni izlanishga, qidirib topi shga o ‘rgatiSh.
Talabani o ‘zi m ustaqil fik rg a eg a b o ‘lishi.
10. Talabani tahlil yoki xutosa qism ida o ‘zining m utaxassis
sifatidagi tak lif va y o ‘l-yo‘riqlarini bayon etasiz.
Dars yakunini tahlil etish jarayonida avvalo dars o ‘tgan m uta
xassis gapirgani m a ’qul. So‘ng tahlilda ishtirok etuvchilar gapiradi.
IZOH:
0 ‘qituvchining darsiga. va uning faoliyatiga bir dars
tahlili b o ‘yicha xulosa chiqarib b o ‘lhiaydi, tanqidiy baxs berish uchun
o ‘qituvchining har xil shakldagi bir necha darsini kuzatish kerak
b o ‘ladi.
Darsni kuzatuvchilar an ’anaviy, no an ’anaviy, rivojlantiruvchi
ta ’limning maqsadi va m azm uniga qarab darsni tahlil qilishlatlga
quyidagi q o ‘shim cha m aterial yordam berishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
