Akadem ik
litsey
va
kasb-hunar
kollejlarida
k o ‘pincha
boshqarm a vakillari, rahbar xodimlar,
uslubchilar, o ‘qituvchilar
o ‘qituvchilarning darslariga kirish, darsni tahlil qilishda nim alarga
e ’tibor berish kerakligi haqida k o ‘pincha bosh qotirishadi. Shu
sababdan biz bu to ‘plam ga shu m asala yuzasidan b a ’zi bir tavsiyalarni
kiritdik. A slida o ‘qituvchining darsiga kirish va uni tahlil qilish,
birinchi navbatda, darsga kirayotgan shaxsning q o ‘ygan m aqsadiga
b o g ‘liq. M asalan: “M en yangi m avzuni bayon
qilishdagi tajribangizni
(yoki baholashingizni, mavzuni m ustahkam lagingizni, to ‘liq dars
jarayonini tashkil etishingizni, talaba-talabalar bilan muloqotingizni
va boshqalarni o ‘rganmoqchi (kuzatm oqchi, om m alashtirm oqchi)
edim ”. Shunga qarab dars tahlili o ‘tkaziladi. Quyida berilgan
tavsiyalar k o ‘p yillik tajribalar va kuzatishlar natijasida ham da hozirgi
kun talabi asosida tuzilgan.
Darsga kirish va tahlil etish texnikasi
B ozor iqtisOdiyoti sharoitida ta ’lim m azm uniga q o ‘yiladigan
talablar yanada kuchaydi. O ‘tkazilayotgan
sotsiologik tadqiqotlar
shuni ko‘rsatm oqdaki, bugungi talabalarning aksariyati o ‘qishga
qiziqm ay q o ‘yishdi. Buning sabablaridan biri dars m obaynida
o ‘qituvchi bilan talaba o ‘rtasida umuman muloqotning yo‘qligidadir.
SK'uningdek, maktabda, o ‘rta maxsus o ‘quv yurtlarida hamkorlik
pedagogikasi. xalq tarbiyashunosligi va pedagogik ruhshunoslik xizmati
to ‘g‘ri yo‘lga q o ‘yilmaganligidadir. Um um an olganda muallim o ‘zining
kpchli va zaif tomonlarini har doim anglashi kerak. Ayfim muallimiar
o ‘zlarining zaif tomonlarini, ayniqsa, bilim siz ekanliklarini yopish uchun
taTabaga ortiqcha talablar qo‘yadilar. 0 ‘qituvchining bo‘sh tomonini esa
talaba tez anglaydi. Shuning
uchuft u xadiksirab emas, balki o ‘qituvchi
hurmatini joyiga qo‘yib munosabatga kirishishi mumkin. Bunday ruhiy
klyfiyatni ba’zan o ‘qituvchi sezmaydi. Talaba esa muallifhi har doim
kUzatib boradi. Undan iliq gap, m ehr-m uruw at kutadi.
H ozir fanda ta ’lim ning tarbiyaviy ahamiyatini ochib berish
m uam m osi turibdi. Shunday sharoitda o ‘qituvchining tashqi qiyofasi
ham b a ’zan tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi. Lekin bularning ichida
eng m uhimi - eng zaruri va talaba uchun eng aham iyatlisi -
0
‘qituv-
chining
bilim donligi, yangilik va dunyoviy bilim larga chanqoqligi
ham da uning so ‘zi bilan ishning m uvofiq kelishidir ham da talabalarni
izlanishga, bilim larni m ustaqil egallashga, har bir fanning m ohiyatini
tushunishga, ishga ijodiy yondoshishga undashi va talabaning erkin
fikrlashi, mustaqil ishlashi uchun sharoit yaratishidadir.
131
K o ‘p yillik ish tajribasi va kuzatishlar shuni taqozo etadiki,
o ‘qituvchi ham isha o ‘z
ustida ishlashi, bilim, ko ‘nikm a va m alakasini
takom illashtirib borishi kerak,
uning kundan-kunga pedagogik
m ahoratini o ‘sib borishi, yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini
q o ‘llay olishi uning faoliyatida nam oyon b o ‘ladi. 0 ‘qituvchining
faoliyati, uning m ahoratini odatda kuzatish yoki darslarini kuzatish va
tahlil qilish orqali bilish mumkin. 0 ‘qituvchi faoliyati va uning
darslarini kuzatish ham da tahlil etishni ko‘pincha boshqarm aning
inspektori, o ‘quv
yurti rahbari yoki uslubistlar, o'qitu vch i va uslub
birlashm a boshliqlari am alga oshiradilar. Odatda, o ‘qituvchining
darsiga kirish lozim deb topilsa, ayniqsa tashqaridan kelgan shaxslarni
darsga kiritishdan burun o ‘qituvchilik kasbi odobiga k o ‘ra, qaysi
sinfga va qaysi darsga kirish kerakligi ogohlantirilishi lozim. Avvalo,
uslub birlashm a raisi, im koniyat b o ‘lmay qolgan taqdirda m a’muriyat
a ’zolaridan biri tashqaridan kelgan kuzatuvchini birga olib kirishi
darkor. Shunday holda b a ’zi bir anglashilm ovchiliklar
va psixologik
to ‘siqlarning oldi olingan b o ‘ladi.
0 ‘qituvchi bilan birga darsga kirib kelib, orqa o ‘rindiqlardan
biriga o ‘tirgach, dars boshlanadi. 0 ‘qituvchi darsga kirganda q o ‘lida
yoki sin f xonasida - sin f jurnali, o ‘quv dasturi, kalendar -m av zu
rejasi, darsning texnologik kartasi bo'lishi kerak.
M utaxassis sifatida o ‘qituvchining darsini kuzatm oqchi, tahlil
etmoqchi b o ‘lsangiz, quyidagilarga e ’tibor berishingiz lozim:
Do'stlaringiz bilan baham: 
