Suyuqlik va gaz mexanikasi

Konusli tajriba
Konus shaklidagi idishni 4.26-rasmda ko‘rsatilganiday to‘ldiring.
Natija: tirqish torayishi bilan idishdagi suv ustuni ko‘tariladi.Yuza taranglik kichkina o‘lchamlar oralig‘ida yaqqol seziladi. Bunday o‘lchamlarda yuza taranglik o‘z ostidagi suvni ko‘taradigan darajada qattiq ta’sir o‘tkazadi.
Tajriba modifikatsiyasi:
Suvga tozalashga mo‘ljallangan suyuqlikning bir necha tomchisini qo‘shing.

Suv ustuni 4.26-rasm: Tajriba uskunasi

Suv ustuni chizig‘i darhol o‘zgaradi. Suyuqlikdagi tozalash emulgatorlari suvning yuza tarangligini pasaytiradi. Yuza taranglik faol modda birikishiga bog‘liq. Ushbu xolatda faol modda bo‘lib, suv yoki havo xizmat qiladi.


Kapillyar naychalar

Kapillyar naychalar 4.27-rasmda ko‘rsatilganiday suvga to‘ldirilishi lozim.

Tutash naychalar qonuniga ko‘ra (17-bet, 4.3.4-bo‘lim), suv ustuni barcha naychalarda bir xil bo‘lishi lozim. Ammo yuza taranglik tufayli suv ustuni qancha ko‘tarilsa, naycha diametri shuncha kichrayib boradi. Ushbu xususiyat suvning kapillyar effekti deb ataladi.
Suvning yuza tarangligi ko‘rinar shaklda kuch hosil qilandi. Ushbu kuch yuqoriga yo‘nalgan bo‘ladi va o‘z ostidagi suv ustunini yuqoriga ko‘tara oladi. Suv massasi bir xil bo‘lsa, suv ustuni qancha balandda bo‘lsa, diametr shuncha kichik bo‘ladi. Aslini olganda, ko‘tarilish darajasi suyuqlikning faqatgina yuza tarangligiga emas, balki devorlarini qoplash xususiyatiga ham bog‘liq (adgeziya). Adgeziya suyuqlikning egrilik yuzasi hisobiga ham kuzatilishi mumkin.
Tabiatda kapillyarlik effekti muhim o‘rin tutadi, masalan, suvni daraxtlarga etkazishda.

Suv ustuni 4.27-rasm: Tajriba uskunasi