Suyuqlik va gaz mexanikasi

LABORATORIYA ISHI 8




Suyuqliklarning yuza tarangligi
4.8. SUYUQLIKLARNING YUZA TARANGLIGI
(Yuza taranglikni o‘lchash shkalasi)

Ushbu o‘lchash asbobi yuza taranglikni to‘g‘ri taranglik kuchi yordamida aniqlash imkonini beradi. Yuza taranglik qarshilik ko‘rsatadi. Ushbu qarshilik suyuqlikning yuzasi kattalashishida hosil bo‘ladi. Ushbu xususiyat to‘siq (sseplenie) deb ataladi. Oddiy qilib aytganda, yuza taranglik suyuqlik yuzasiga qattiq tortib qo‘yilgan ingichka parda (membrana) bilan qoplanganday ta’sir ko‘rsatadi. Suyuqlik yuzasi kattalashgan taqdirda, masalan, simli aylana suvdan chiqarib olinishi hisobiga, ushbu taranglik engib o‘tish uchun kuch talab etiladi: F kuchi zarur bo‘ladi.

Simli aylana 4.24-rasm: O‘lchash asbobi Suv

O‘lchash jarayoni:

1. 
   Mikroskopning buyumshishasini yoki simli tokchani richagga osiq holatda qoldiring.
   
2. 
   Og‘irlik muvozanatlovchisi yordamida ko‘rsatkich nolni ko‘rsatadigan qilib, richagni tekislab oling.
   
3. 
   Buyum shishasini o‘rganilayotgan suyuqlik ichiga joylang.
   
4. 
   Shtativ (uch oyoqli) asosidagi nazorat vinti yordamida buyum shishasini suyuqlikdan chiqarib oling. Yuza taranglik tufayli buyum shishasiga ta’sir o‘tkazuvchi taranglik kuchi oshadi.
   
5. 
   Ko‘rsatkichlarni belgilang va buyum shishasini suyuqlikdan tarozi yordamida chiqarib olishdan oldin yuza tarangligining maksimal qiymatini aniqlang.
   
6. 
   Buyum shishasini quriting.
   
7. 
   Ko‘plab zarralar yordamida tarozini bir xil qiymatda og‘diring.
   
8. 
   Ushbu og‘ish uchun talab qilingan massani kuchni hisoblash uchun qo‘llang.
   

K uzilish buyum chetiga ta’sir qiluvchi N ga o‘zgarganida yuza taranglik mustahkamlikning xususiy chegarasidan chiqariladi. Chetlar uzunligi L ga teng (m da o‘lchanadi).

Tarozi Buyum shishasi/simli tokcha Suyuqlik Og‘irlik muvozanatlovchisi Simli osma (olib yuruvchi) Richag Shkala 4.25-rasm: Muvozanat

Yuza taranglikning ushbu ifodasi o‘rinlidir:

 = , N/m (4.25)

bu yerda

K = m  g (4.26)
g = 9,81 m/s²

Buyum shishasi L: L = 2  (b + I)

I = uzunlik, m
b = buyum kengligi, m

Sim uchun L: L = 2  I

I = uzunlik, m