Sultonova madinaning “Etnonim va etnooykonimlarning o’rganilishi hamda ularning tarixiy-lisoniy asoslari” mavzusidagi

to’p (to’pi // to’bi) aniqlagichi.
 
Ma’lumki¸ ushbu aniqlagich odamlarga 
nisbatan kishilarning ma’lum guruhini, to’plamini, jam bo’lib yashashini anglatadi 
va etnonimni hosil qilishda ishtirok etadi. Bunday etnonim toponimga, ya’ni 
etnooykonimga ko’chgach, qishloqning ma’lum qismi, bo’lagi ma’nolarini 
anglatishga xizmat qiladi. O’tmishda, qipchoqlarda hozir ham qishloqlar mana 
shunday kishilar to’pi yashaydigan bir necha joy (makon)larning birikmalaridan 
iborat bo’lgan. To’p aniqlagichi mahalliy xalq shevalarida 
to’p, to’b, to’bi, to’pi
shakllarida talaffuz qilinadi. «Devonu lug`otit turk» asarida ushbu aniqlagich 
yordamida yasalgan Tangutto’p, Elamonto’p kabi etnooykonimlar uchraydi.
qishloq aniqlagichi
.
Bu aniqlagich toponimning ma’lum kishilar jamoasi 
istiqomat qiladigan joy, makonning atoqli oti ekanligiga ishora qiladi. Tarkibida 
qishloq aniqlagichi mavjud etnooykonimlar ancha sermahsuldir. Chunki bu 
aniqlagich mohiyatan oykonimik aniqlagichdir: 
Turkman qishloq, Uzunqishloq, 
Naymanqishloq, Kattaqishloq, Qirqqishloq
va boshqalar.
ovul aniqlagichi
.
“Ovul” so’zi mavjud tadqiqotlarda qayd qilinishicha, 
mo’g`ulcha bo’lib, “o’tov, o’tovlar” ma’nosini anglatadi. Ushbu so’z keyinchalik 
turkiy tillarda ma’lum kishilar jamoasi, urug`i, qabilasi yashaydigan joy, qishloq 
ma’nosini anglatadigan bo’lgan. «Devonu lug`otit turk» asaridagi etnooykonimlar 
tarkibida -”ovul” aniqlagichli nomlar uchraydi: Boyovul, To’rtovul, Ko’povul va 
boshqalar.
kent aniqlagichi.
Ushbu aniqlagich so’g`d tiliga mansub bo’lib, u ko’hna 
toponimlar tarkibida 
kad, kat, kand, qand, kent
shaklida uchraydi. Kat // kent 
so’zining ilk ma’nosi 
qo’rg`on, qo’rg`on atrofidagi hovli
tushunchasini anglatgan. 
Keyinchalik bu so’z toponimlar tarkibida qishloq, shahar ma’nolarini ham 
anglatadigan bo’lgan. Chunonchi: Mo’g`ulkent kabi.
«Devonu lug`otit turk» asaridagi etnonim va etnoykonimlar yasalishida 
onomastik konversiya hamda sintaktik usul muhim rol o’ynagan.

---