Sultonova madinaning “Etnonim va etnooykonimlarning o’rganilishi hamda ularning tarixiy-lisoniy asoslari” mavzusidagi

3. Etnonim va etnonoykonimlarning grammatik tarkibi
 
Etnotoponimlar tarkibida uchraydigan nomlar murakkab grammatik tuzilishga 
ega bo’lib, ularni hosil qiluvchi leksemalar, ular tarkibidagi so’z va forma hosil 
qiluvchi morfemalar o’zlari anglatuvchi ma’nolar, etnotoponimni hosil qilishdagi 
funkstional va nofunkstional holatiga ko’ra farqlanadi. Shunday nomlar borki, 
ularning tuzilishi, shakli tub yoki sodda leksema ― apellyativga mos keladi. 
Aksincha, shunday nomlar borki, ularning tarkibida asos o’zakdan tashqari turli 
so’z yasovchi yoki forma yasovchi qo’shimchalar mavjud bo’ladi. Hatto ba’zi 
nomlar ham o’zak apellyativdan, ham so’z yasovchi morfemadan, ham sintaktik 
qo’shilmalardan iborat bo’ladi. Ammo mana shu murakkab grammatik 
tuzilmalarning barchasi ham etnooykonimlarni yasashda bir xilda ishtirok etmaydi, 
balki toponim uchun asos bo’lgan lisoniy materialning qoldiqlari hisoblanadi. 
Masalan: 
Qo’shtamg`ali 
etnooykonimi 
tarkibidagi 
qo’sh+tamg`a 
va 
qo’sh+tamg`a+li yasalishlarning birortasi ham etnooykonim yasalishga daxldor 
emas, balki bu nom negizida yotgan etnonimga tegishlidir. Ammo bu o’rinda 
etnooykonim 
Qo’shtamg`ali 
tuzilmasidan iborat bo’lgani uchun ushbu lisoniy 
material etnooykonim uchun ham daxldordir. Lekin bu daxldorlik toponim 
yasalishi nuqtai nazaridan emas, nomning grammatik, ya’ni lisoniy tuzilishi nuqtai 
nazaridandir. Demak, bu o’rinda toponimning yasalishi emas, balki etnotoponim 
vazifasini bajaruvchi til materialining qanday lisoniy unsurlardan iboratligini tahlil 
qilish va belgilash maqsad qilib olinadi.
O’zbek nomshunoslari ushbu maqsadda toponimlarni uch guruhga bo’lib 
o’rganmoqdalar: 1) apellyativ asosli nomlar; 2) formantli nomlar; 3) indikatorli 

---

nomlar.
26