Sug’oriladigan yerlarning samaradorligini oshirishda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlari. Sug’oriladigan yerlarning samaradorligini oshirishda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlari

Shamol eroziyasi.

• O’zbekiston sharoitida eroziyalar ichida eng xavflisi shamol eroziyasidir. Uning ta’siri keng front bo’ylab namoyon bo’ladi, juda katta iqtisodiy zarar keltiradi. Shamol tezligi 4-5 m/s bo’lganda kuchsiz, 5-15 m/s bo’lganda o’rtacha shamol tezligi 15m/s dan ortiq bo’lganida kuchli eroziya hisoblanadi.
• Shamol eroziyasi mexanik tarkibi yengil tuproqlarda ko’proq namoyon bo’ladi. Shamol esganda avvalambor tuproqning chirindiga va oziq elementlariga boy unumdor qatlamini uchirib ketiladi. Tuproq zarralariga qo’shilib, qishloq xo’jalik ekinlarining urug’lari (shu jumladan paxta chigiti ham) uchib ketadi, unda uchirib ketilayotgan tuproq zarralari g’o’za nihollari va boshqa ekinlarning ko’chatlarini ag’anatib, ularni shikastlaydi. Har ikki holda ham qayta ekishga to’g’ri keladi.

Tuproq eroziyasiga qarshi kurash chora tadbirlari.

• Hududni eroziyaga qarshi tashkil etish. Hududni eroziyaga qarshi tashkil etishda mutaxassis shu yerning iqlim sharoiti va xo’jalikning qaysi soha bo’yicha ixtisoslashtirilganligini hisobga olib, bajarilishi kerak bo’lgan ishlarning tuproq holatiga bog’liq holdagi kartogrammasini tuzadi. Eroziyaning oldini olish va yo’qotish bo’yicha tavsiyalar mazkur sharoitda sinalgan va tekshirilgan bo’lishi kerak.

Akademik A. Baraev va S.S Sobolevlar mahalliy sharoitni hisobga olib tuzilgan kartogrammalar asosida yerlarni eroziyadan saqlash va eroziyaga qarshi kurash bo’yicha quyidagi klassifikatsiyani taklif etadilar:

• A-guruh yerlar. Bularga qishloq xo’jaligida zo’riqtirib foydalaniladigan yerlar kiritilgan. Bular 4 ta kategoriyaga bo’linadi:
• Suv va shamol eroziyasiga uchramagan yerlar. Bu zonadagi yerlar va uning pastki terrasalari yog’in- sochin suvlari bilan yuvilib ketmaydi. Shunga ko’ra eroziyaga qarshi meliorativ ishlar olib borishga extiyoj yo’q.
• Kuchsiz eroziyaga uchragan yerlar, bu yerlarda yog’in-sochin suvlari oqimini to’xtatish uchun oddiy agrotexnika choralari ko’riladi (yerni chuqur haydash ekinlarni nishabga nisbatan ko’ndalang qilib ekish, kuzgi shudgor va boshqalar).