Statistika, ma’lumotlar va statistik fikrlash i-bob. Mundarija

Oldinga nazar tashlang Ishlab chiqilgan eksperimentda tasodifiy taqsimlash yordamida tadqiqotchi turli xil siljishlarni, shu jumladan o’zini-o’zi tanlash siljishlarni bartaraf etishga harakat qilmoqda. (Biz ushbu siljish tipini keyingi bo’limda muhokama qilamiz.)


S tatistika yana harakatda Ma’lumotlarni yig’ish usullarini va ma’lumotlar turlarini aniqlash

PIALP hisobotida, amerikalik o’smirlarni Internet haqida turli xil savollarga, mobil telefonlar va ijtimoiy tarmoq saytlari, javob berishni so’rashdi. Xabarga ko’ra, bu ma’lumotlar AQShning qit’a qismida 12 yoshdan 17 yoshgacha bo’lgan 800ta o’smirdan telefon orqali so’rovi yordamida olingan. Shu sababli, ma’lumotlarni yig’ish usuli so’rov (kuzatish tadqiqoti) hisoblanadi.
So’rov davomida ham miqdor ham sifat ma’lumotlar to’plangan edi. Masalan, ijtimoiy tarmoq saytlaridan foydalanish bo’yicha o’smirlarga berilgan so’rov savoliga javob “ha” yoki “yo’q” olish uchun shakllangan bo’lgan. Bu savolga olingan javoblar aniq xarakterga edi bo’lganligi sababli ushbu ma’lumotlar sifatli hisoblanadi. Biroq, o’smirlarga kuniga ular tomonidan yuboriladigan va qabul qilinadigan matnli xabarlar soni haqida berilgan savolga miqdoriy javoblar olindi, 5, 10, 12 kabi va hokazo.

1.6. Statistikaning tanqidiy fikrlash va etikadagi roli
G.Dj.Uells, “Olamlarning urush” va “Vaqt mashinasi” kabi ilmiy-fantastik klassik asarlar muallifi, so’zlariga ko’ra “Statistik fikrlash bir ajoyib kuni samarali jamiyat uchun ehtiyoj bo’ladi, o’qish va yozish qobiliyatlari kabi”. Yuzdan ortiq yil oldin yozilgan Uellsning bashorati bugungi kunda ham haqiqatdir.
Ilmiy hodisalar, iqtisodiy faoliyat va davlat faoliyati (sifat nazorati, statistik audit, prognozlash va boshqalar) bilan bog’liq ma’lumotlarni yig’ishda o’sish so’nggi bir necha o’n yilliklarda sezilarli bo’ldi. Har kuni ommaviy axborot vositalari siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy tadqiqotlar e’lon natijalarini bizga taqdim etmoqda. Hukumatning e’tibori ortishi bilan, masalan, narkotik yoki mahsulotlar ustidan, biz miqdoriy savodxonligi(ya’ni, ma’lumotlarni savodli tahlil qilish qobiliyati)ga muhtojligimizni aniq dalilini ko’rishimiz mumkin. Shuning uchun, har birimiz ziyrak mag’izni – ma’lumotlarni talqin va ma’nosini tushunish uchun oqilona fikrlashni foydalanish qobiliyatni – rivojlantirish kerak.
Miqdoriy savodxonlik bizga oqilona qaror, xulosa va umumlashmalarni qabul qilishda yordam berishi mumkin; ya’ni, statistikadan foydalanib, tanqidiy fikrlashimizga yordam beradi.