Statistika, ma’lumotlar va statistik fikrlash i-bob. Mundarija

Ortga nazar tashlang Shlem to’g’risidagi masala tadqiqotlari bilan Amerika statistika assotsiatsiyasida ilmiy va statistika nuqtai-nazaridan tanishish uchun kurslarga qatnashgan matematika va statistika o’qituvchilari guruhini bunaqa masalarni o’rganishga olib keldi. Tadqiqot natijasida Kaliforniya shtatida shlem to’g’risida qonun qabul qilingandan keyin mototsiklchilarning falokatida o’lim darajasi keskin pasayganligi aniqlandi.

1.8-misol
Nayrangli va ma’nodosh bo’lmagan masalalar –
Sirius radiosida
Govard Stern




M uammo Tok-shou olib boruvchi Govard Stern o’zining baxsli radio dasturini simsiz efirli radio(AM/FM)dan Sirius sun’iy yo’ldosh (sputnikli) radiosiga ko’chirib o’tkazgan. Bunday qadam quyish tarmoqda sputnikli radioga obunalar sonini oshirish deb qabul qilindi. Bu esa amerika media xizmatlarni 2006 yil yanvarida umummilliy tasodifiy to’plamdagi 1008ta kishining telefon nomeri raqamlarini terib, AM/FM radiosini ishlab chiqargan mutaxassislar to’g’risida so’rov o’tkazish yo’liga olib keldi. Tadqiqotning maqsadi sputnikli radio xizmatlarini xarid qiluvchilar haqiqatda amerikaliklarning necha foizini tashkil etishini aniqlash bo’lgan. Qandaydir yashiringan sababni taqdim qilishdan keyin Govard Sternning baxsli radio dasturiga berilgan savollardan birida shunday deyilgan: “Govard Sternning qadamidan keyin sputnikli radioga obunalarni sotib olishingiz qanchalik ehtimolga ega?” Natija: respondentlarning 86 foizi Sternning qadami tufayli sputnikli radioni xarid qilishga og’masligini bildirdi. Shunday qilib, amerika media xizmatlari “Govard Stern omili qayta baholangan” degan xulosaga keldi va “amerikaliklarning kam kishi sputnikli radioni xarid qilishni rejalashtiradi” – bular yangiliklar va turli mavzular sarlavhasi uchun qilingan deb tasdiqladilar. Siz bu bilan rozimisiz?


Echimi Birinchidan, amerika media xizmatlari so’rov natijalaridan shahsiy manfaatdorlikka ega – kompaniyalar o’zining mablag’larini simsiz radiostantsiyalarning efirdagi xabarlari tufayli barpo etishini tan olmog’imiz darkor. Ikkinchidan, telefondagi so’rov umummilliy tasodifiy telefon nomerlari raqami to’plamidan foydalanib o’tkazilgan bo’lsada, respondentlarning reaktsiyasi (ta’sirlanishi) to’g’risida hech qanday ma’lumot yo’q. Odatda javob bermagan shaxslar (uyda bo’lmagan kishilar yoki anketadagi savollarga javob berishdan bosh tortganlar) statsionar telefonlardan ko’ra mobil telefonlardan ko’proq foydalanadi va binobarin, ehtimoldan xoli emas, ular yangi elektron texnologiyalardan, shu jumladan sputnikli radiodan foydalanayotgan ham bo’lishi mumkin. Va, nihoyat, so’rov savoli o’zicha ma’nodosh emas. Respondentlar Govard Sternning sputnikli radiosi yoki birga ikkisi bo’yicha vajlarning salbiy his-tuyg’ularini sezdimikan? Agar Govard Stern dasturi uchun emas, respondentlar ehtimol sputnikli radioni sotib olishga ko’proq moyildir? Tanqidiy fikrlovchi kishi uchun so’rov natijalari nimani ko’zlagani ravshan emas.