1. Xo‘jalik muomalalarini ikkiyoqlama yozish va uning ahamiyati

19-variant.
1. Xo‘jalik muomalalarini ikkiyoqlama yozish va uning ahamiyati.
Har bir xo‘jalik muomalasi qayd qilinishi shart. Barcha muomalalar qaysiki pul qiymatiga ega hamda biznes bilan birlashgan aloqalar xo‘jalik faoliyati kitobida qayd qilinishi shart. Qaydlar kitobi, qaysiki xo‘jalik muomalalari ma’lumotlari yoziladi, barcha turdagi tahlillar uchun 1-raqamli ma’lumotlar manbayi hisoblanadi. Har bir korxona, daromadli bo‘ladimi yoki daromadsiz, o‘zlarining xo‘jalik muomalalari qaydlariga ishonadi. Shunda, qaydlar ilmiy shaklda yozilganligi muhim hisoblanadi. Xo‘jalik muomalalarini aniqlash va qayd qilish jarayoni kitob saqlash yuritish deb ataladi. Kitob yuritishni samarali bajarish uchun, qaydlar guruhlanadi, jamlanadi va moliyaviy natijalarda maxsus ko‘rinishda taqdim etiladi qaysiki daromadlar hisobotida, xususiy hisobotida, balansda va pul oqimlari hisobotida. Bu buxgalteriya hisobi deyiladi, kitob esa
hisob kitobi deyiladi. Bu jarayonlarni boshqarib turadigan esa buxgalter deyiladi.
Har bir xo‘jalik muomalasining summasi ikki marotaba: bir schyot debeti va ayni vaqtda o‘zaro bog‘liq boshqa schyotning kreditida aks ettirish.
Хўжалик муомалаларининг бухгалтерия ҳисобидан акс эттиришнинг кетма-кетлиги

• 
  Дастлабки ҳужжатлар
  
• 
  Бухгалтерия ҳисоби регистрлари
  

Молиявий ва бошқа ҳсобот шакллари
2,Xaridorlardan olinadigan to’lovlar hisobi.
Javob: Xaridor va buyurtmachilar –bu bizni tovarimiz sotib olmoqchi bo’lganlar yoki ximzatlarimizdan foydalanmoqchi bo’lgan shaxslar xaridorlardan avans olindi 10 000 dt 5110 kt 6310
Ombordan tayyor mahsulot sotildi 10 000 dt 4010 kt 9010
Olingan avans hisobga olindi 10 000 dt 6310 kt 4010 (xato bo’lishi mumkin)


3,Xo’jalik muomalalari ta’sirida balansda sodir bo’ladigan o’zgarishlar va ularni farqi.
Javob: Har doim korxonada turli xildagi xo‘jalik operatsiyalari sodir bo‘ladi va 44 korxonaning faoliyati ushbu operatsiyalardan tashkil topadi. Korxona omboriga materiallar kelib tushdi, ular ishlab chiqarishga berildi, ishlab chiqarishdan tayyor mahsulot qabul qilindi, tayyor mahsulot xaridorlarga sotildi va sotilgan mahsulot uchun pul mablag‘i olindi, yana xom-ashyo materiali sotib olindi, xodimlarga ish haqi to‘landi, olingan foydadan soliq, yig‘im va to‘lovlar to‘landi. Barcha xo‘jalik operatsiyalari buxgalteriya balansiga ta’sir ko‘rsatadi va balansda to‘rt tipdagi o‘zgarishga olib keladi
Birinchi tur o‘zgarish. Bu toifa (tip, tur)ga kiruvchi muomalalar ta‘sirida balansning aktiv qismida o‘zgarish sodir bo‘lib, xo‘jalik operatsiyasi natijasida bir modda ko‘payadi va boshqa bir modda shu summaga kamayadi. Balansning umumiy summasi esa o‘zgarmaydi.
Ikkinchi tur o‘zgarish. Sodir bo‘lgan muomala balansning passiv qismidagi moddalarga ta’sir ko‘rsatib,xo‘jalik operatsiyasi natijasida bir moddaning ko‘payishi va boshqa bir moddaning shu summaga kamayishi tushuniladi. Balansning umumiy summasi o‘zgarmaydi
Uchinchi tur o‘zgarish. Bu toifa (tip)ga kiruvchi muomalalar balansning aktiv va passiv qismlarida sodir bo‘lib, xo‘jalik operatsiyasi natijasida balansning aktiv qismidagi bir moddaning ko‘payishi va balansning passiv qismidagi boshqa bir moddaning shu summaga ko‘payishi bilan balansning umumiy summasi ham shu summaga ko‘payadi. Xo‘jalik operasiyasi natijasida balansning aktv va passiv moddalari bir vaqtning o‘zida bir hil summaga ko‘payadi.
To‘rtinchi tur o‘zgarish. Balansning aktiv va passiv qismlarida sodir bo‘lib, xo‘jalik operatsiyasi natijasida balansning aktiv qismidagi bir modda va passiv qismida boshqa bir modda shu summaga kamayadi, balansning umumiy summasi ham shu summaga kamayadi.Xo‘jalik operasiya natijasida balansning aktiv va passiv moddalari bir hil summaga kamayadi.
4, 2020 yilning 5 yanvar kuni korxona kassasida 2000 so‘m mavjud bo‘lib, 5-8 yanvar davomida quyidagi muomalalar amalga oshirilgan: Hisob-kitob schyotidan ish haqi va mukofot berish uchun korxona kassasiga 12 000 000 so‘m pul olib kelindi. Korxona ishchi va xodimlariga kassadan 11 500 000 so‘m ish haqi va mukofot to‘landi. Hisobdor shaxs ishlatilmagan avans summasini qaytardi 200 000 so‘m. Ijro varaqasiga asosan aliment to‘lab berildi 105 000 so‘m. Kassadagi limitdan ortiqcha pul mablag‘i hisob-kitob schyotiga topshirildi. Muomalalarni provodkalarda aks ettiring
Javob: 2 000 dt 5010
12 000 000 dt 5010 kt 5110
11 500 000 dt 6710 kt 5010
200 000 dt 5010 kt 4220
105 000 dt 6710 kt 6990
105 000 dt 6990 kt 5010
597 000 dt 5110 kt 5010
(xato bo’lishi mumkin)