Statistika” fanidan Oʻquv-uslubiy majmua

Qiymatlarni o‘rniga qo‘ysak:
I guruh 1.0 - 2.5
II guruh 2.5 - 4.0
III guruh 4.0 - 5.5
IV guruh 5.5 - 7.0
Endi ishchi jadvallarini tuzamiz:

Guruhlar	Zavodlar tartib №	Asosiy fondlarning o‘rtacha yillik qiymati (mln.dol.)	O‘rtacha ro‘yhatdagi ishchilar soni (kishi)	Joriy yilda ishlab chiqarilgan mahsulot (mln.dol)
I guruh 1.0 - 2.5	2 8 17	2,0 2,0 1,0	220 270 330	1,5 2,5 1,6
Jami:__3__5,0__820__5,6'>Jami:	3	5,0	820	5,6
II guruh 2.5 - 4.0	3 4 5 10 11 12 13 15	3,9 3,3 2,8 2,7 3,0 3,1 3,1 3,5	460 395 280 200 310 635 310 300	4,2 6,4 2,8 2,3 1,4 2,5 3,6 2,5
Jami:__4__18,1__1630'>Jami:	8	25,4	2890	25,7
III guruh 4.0 - 5.5	9 16 19 20	4,7 4,0 4,5 4,9	340 350 435 505	3,5 2,8 5,6 4,4
Jami:	4	18,1	1630	16,3
IV guruh 5.5 - 7.0	1 6 7 14 18	7,0 6,5 6,6 5,6 7,0	380 580 200 450 260	9,6 9,4 11,9 8,0 12,9
Jami:	5	32,7	1870	51,8

Endi ishchi jadvallarga asoslanib yakuniy jadvalni tuzamiz.

Asosiy ishlab chiqarish chiqarish fondlarining qiymati bo‘yicha guruhlar (mln.dol)	Zavod- lar soni	Asosiy ishlab chiqarish fondlarining qiymati (mln.dol.)		Yalpi ishlab chiqarilgan mahsulot (mln.dol.)		Ishchi- lar soni (kishi)	Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan mahsulot qiymati (dol.)	Fond- lar qayti- mi (dol.)
		Jami	Bir zavodga to‘g‘ri keladi	Jami	Bir zavodga to‘g‘ri keladi
1	2	3	4q3G‘2	5	6q5G‘2	7	8q5G‘7	9q5G‘3
I 1,0-2,5 II 2,5-4,0 III 4,0-5,5 IV 5,5-7,0	3 8 4 5	5,0 25,4 18,1 32,7	1,67 3,18 4,53 6,54	5,6 25,7 16,3 51,8	1,87 3,21 4,07 10,36	820 2890 1630 1870	6829,3 8892,7 10000,0 27700,5	1,12 1,01 0,90 1,58
Hammasi	20	81,2	3,98	99,4	4,88	7210	13355,6	1,153

Yakuniy jadval ma’lumotlarini tahlil qilib ko‘rsak, asosiy ishlab chiqarish fondlarining qiymati bilan ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi o‘rtasida to‘g‘ri bog‘lanish bor ekanligiga ishonch hosil qilamiz. Darhaqiqat, jadvaldan ko‘rinib turibdiki, asosiy fondlar qiymati ortib borishi bilan (I guruh 1.0 - 2.5 mln.dol. dan IV guruh 5.5 dan -7.0 mln.dol. gacha) bir zavodga va ishchiga to‘g‘ri keladigan mahsulot qiymati ham muttasil ravishda oshib bormoqda (mos ravishda: 1,87: 3,21: 4,07: 10,36 va 6829,3: 8892,7: 10000: 27700.5 dol.)

2- Masalalar.
3.1 - Masala. Joriy davrda bir tarmoqdagi 23 ta zavodning ishlab
chiqarish faoliyati quyidagilar bilan ifodalanadi.

Zavodlar tartib raqami	Asosiy ishlab chiqarish fondlarning o‘rtacha yillik qiymati (mln.so‘m)	Ishchilarning o‘rtacha yillik soni, kishi	Ishlab chiqarilgan mahsulot (mln.co‘m.)
1	2	3	4
1	120	339	360
2	230	269	290
3	450	435	560
4	490	505	540
5	280	283	280
6	650	581	940
7	160	200	190
8	200	274	250
9	470	341	350
10	170	201	230
11	300	360	320
12	720	381	860
13	200	227	150
14	250	267	320
15	390	468	420
16	530	395	340
17	330	253	130
18	300	312	340
19	710	411	200
20	310	235	250
21	350	406	490
22	310	311	360
23	560	450	600

Yuqorida berilgan ma’lumotlar asosida zavodlarning asosiy ishlab chiqarish fondlari o‘rtacha yillik qiymati va ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanishni o‘rganish maqsadida guruhlashni amalga oshiring. Har bir guruh uchun: 1) zavodlar soni; 2) ishchilarning o‘rtacha yillik soni; 3) asosiy ishlab chiqarish fondlarining qiymati (jami va bir zavodga nisbatan); 4) ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati (jami va bir zavodga nisbatan); 5) bitta ishchiga to‘g‘ri kelgan mahsulot qiymatlarini hisoblang.
Guruhlash natijalarini yakuniy jadvalda ifodalab - tegishli xulosalar qiling.
3.2 - Masala. 2.1 - masala ma’lumotlaridan foydalanib bir zavodga va bar ishchiga nisbatan ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori bilan zavodlardagi ishchilar soni o‘rtasidagi bog‘lanishni ko‘rsating. Teng oraliqqa ega 4 ta guruh tuzing. Xulosalar qiling.
3.3 - Masala. 2.1 - masala ma’lumotlaridan foydalanib korxonadagi mehnat unumdorligi darajasi bilan ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi o‘rtasidagi bog‘lanishni o‘rganing. Mahsulot hajmi bo‘yicha guruhlashni amalga oshiring.
3.4 - Masala. Ishbay ish haqi oluvchi ishchilarning ish staji va ish haqi to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Ishchining tartib raqami	Ish staji, yil	Oylik ish haqi, so‘m
1	2	3
1	1,0	14500
2	6,5	14620
3	9,2	14950
4	4,5	14640
5	6,0	14700
6	2,5	14520
7	2,7	14620
8	16,0	14180
9	13,2	14040
10	14,0	14100
11	11,0	15000
12	12,0	14960
13	10,5	14880
14	1,0	14550
15	9,0	14870
16	5,0	14820
17	6,0	14650
18	6,0	14900
19	10,2	14780
20	5,0	14750
21	5,4	14850
22	8,0	14900
23	8,5	14980

Oylik ish haqi va ish staji o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanishni o‘rganish maqsadida ishbay ish haqi oluvchi ishchilarni ish staji bo‘yicha teng oraliqqa ega bo‘lgan 5 ta guruhga ajrating.
Har bir guruh bo‘yicha hisoblang:
a) ishchilar sonini;
b) o‘rtacha ish stajini;
v) o‘rtacha oylik ish haqini;
Natijalarni guruh jadvalida aks ettiring va ularni tahlil qiling.


4-mavzu: Statistik jadval va grafiklar
1. Qisqacha metodik ko‘rsatmalar.
Statistik ma’lumotlarni shunday taqdim etish kerakki, ulardan foydalanish qulay bo‘lsin, ularni o‘qish va tushunish oson bo‘lsin. Ularni taqdim etishning eng kamida 3 ta usuli mavjud: matnda so‘z bilan bayon etish, jadval zuhurida va grafiklar orqali tasvirlash. Ma’lumotlarni so‘z bilan matnda bayon etish ko‘rinishda yaxshi yo‘lga o‘xshab tuyulsa ham, ammo sub’ektning mahoratiga, ma’lumotlarni talqin qilishdagi o‘ziga xoslikka bog‘liq. Bundan tashqari, bu holda ularni har taraflama tushunish, bog‘lanishlarini payqash birmuncha og‘irlashadi. Jadval statistik ma’lumotlarni yaqqol, ixcham va umumlash-tirib taqdim etish usulidir Iqtisodiy izlanishlarda statistik jadvallarning har xil turlari qo‘llaniladi. Eganing tuzilishiga qarab statistik jadvallar uch turga bo‘linadi: oddiy, gruppaviy va kombinatsion.
Oddiy jadval deb o‘rganilayotgan ob’ektlar va ularning ko‘rsatkichlari birma-bir ro‘yhat ko‘rinishida yozilgan jadvalga aytiladi.
Gruppaviy jadval deganda o‘rganilayotgan ob’ektlarni bir belgi asosida guruhlash natijalarini ifodalaydigan jadval nazarda tutiladi.
Kombinatsion jadval – bu ega qismida ob’ektlarni ikkita va undan ortiq belgilari asosida guruhlash natijalarini aks ettiradigan jadvaldir
Statistik ma’lumotlarni keng omma uchun tushunarli, ta’sirchan, diqqatga sazovor va lo‘nda qilib bayon etish juda muhimdir. Grafik usuli ana shu maqsad uchun xizmat qilib, amalda keng qo‘llanadi.
Statistikada grafiklar deganda ijtimoiy hayot haqidagi ma’lumotlarni shartli olingan me’yorda tuziluvchi har xil geometrik shakl va chiziqlar, predmetlarning tasvirlari (suratlari) hamda geografik xaritalarda nishonlangan shartli belgilar yordamida tasvirlash tushuniladi. Ular kishining diqqatini o‘ziga tez jalb etish bilan birga ma’lumotlarni esda yaxshiroq saqlash, to‘laroq va chuqurroq tasavvur qilishga imkon beradi