Статистик кўрсаткичлар

Статистик кўрсаткичларнинг турли-туман функцияларни бажариши уларнинг турларини баҳолайди. Кўрсаткичлар: а)ўрганилаётган ҳодисаларни моҳияти бўйича: ҳажмий (сонли) ва сифат; б) умумлаштириш даражаси бўйича: индивидуал ва умумий (умумлаштирилган); жараёнларни ўрганиш характерига қараб: пайт (фурсат) ва даврий кўрсаткичларга бўлинади. Кўрсаткичлар ўрганилаётган ҳодисаларни тўғри ифодалаши учун, уларни ҳисоблашда қуйидаги қоидаларга риоя қилингани маъқул: а) иқтисодий назария ва статистика методологиясига суянган ҳолда ҳисобланган кўрсаткичлар иложи борича ўрганилаётган ҳодисаларнинг моҳиятини ифодалаб, уларга миқдорий баҳо берсин; б) улар ҳисобланаётган асос маълумотнинг ҳар томонлама тўлиқлиги; в) бошланғич асос маълумотлар ва ҳисоблаш технологияси бўйича уларни таққослаш мумкинлигини таъминлаш; г) улар ҳисобланаётган бошланғич асос маълумотларнинг ишончлилигини таъминлаш.

МУТЛАҚ МИҚДОРЛАР

Мутлақ миқдорлар умумлаштирувчи кўрсаткичларнинг бир туридир.

Статистик кузатиш маълумотларини жамлаш натижасида ўрганилаётган ҳодиса ва жараёнларнинг ҳажмини, сонини, даражасини ва учрашиш тезлигини характерловчи миқдорларга эга бўламиз. Бундай миқдорлар мутлақ миқдорлар дейилади. Масалан, Ўзбекистоннинг территорияси 447,2 минг квадрат км., аҳолиси 31 млн.га яқин киши ва х.к.

Мутлақ миқдорлар икки усулда аниқланади ёки ҳосил қилинади: кузатиш маълумотларини жамлаш ва махсус ҳисоб-китоб йўли билан. Тўплам бирликлари кузатишдан ўтгандан сўнг, уларни бир-бирига қўшсак ёки айирсак тўплам бўйича қанча бирлик кузатишдан ўтганлигига гувоҳ бўламиз, яъни тўплам бирликлари сони аниқланади. Бундай кўрсаткичлар сон миқдорлар дейилади.

Мутлақ миқдорлар икки усулда аниқланади ёки ҳосил қилинади: кузатиш маълумотларини жамлаш ва махсус ҳисоб-китоб йўли билан. Тўплам бирликлари кузатишдан ўтгандан сўнг, уларни бир-бирига қўшсак ёки айирсак тўплам бўйича қанча бирлик кузатишдан ўтганлигига гувоҳ бўламиз, яъни тўплам бирликлари сони аниқланади. Бундай кўрсаткичлар сон миқдорлар дейилади.