Statik biokimyо

Kerakli asbob va reaktivlar:
probirka, gaz gorelkasi, 1% glyukoza eritmasi, 1% laktoza 
eritmasi, 1% maltoza eritmasi, Feling reaktivi
Ishning bajarilishi: 
Probirkaga 1% glyukoza eritmasidan 1-2 ml quyib, unga teng hajmda Feling reaktividan 
qo’shiladi va aralashma ohistalik bilan qaynaguncha qizdiriladi. Reaktsiya natijasida qizil rangli 

---

mis(I)- oksid cho’kmasi hosil bo’lishi kuzatiladi. Bu reaktsiyani boshqa uglevodlar – maltoza, 
laktozalar ham hosil qiladi, saxaroza va kraxmal bilan esa qizil cho’kma hosil bo’lmaydi, chunki 
ular qaytaruvchanlik xossasiga ega emas.
Disaxaridlar 
Disaxaridlar tabiatiga ko’ra monosaxaridlarning glyukozidi hisoblanadi. Faqat u yerda 
radikal ham monosaxarid qoldig’idan iborat. Demak, disaxaridlar ikkita monosaxarid 
qoldig’ining o’zaro birikishidan hosil bo’ladi. Ularning umumiy formulasi C
12
H
22
O
11
. 
Disaxaridlar bog’lanish tipiga qarab ikki guruhga bo’linadi: 
1) maltoza tipidagi disaxaridlar – ularning hosil bo’lishida birinchi monosaxaridning 
glyukozid gidroksogruppasi bilan ikkinchisining to’rtinchi uglerod atomidagi spirt gruppasi 
orasida kislorod ko’prigi hosil bo’ladi. Shuning uchun bu disaxaridlar erkin aldegid gruppasiga 
ega bo’lib, monosaxaridlar singari qaytaruvchanlik xossasini namoyon qiladi. Bu guruhga 
maltoza, laktoza, tsellobioza kiradi. 
2) tregaloza tipidagi disaxaridlar – bu guruhga kiruvchi shakarlarda har ikkala 
monosaxarid molekulasidagi glyukozid gidroksogruppasi bog’ hosil qilishda ishtirok etadi. Shu 
sababli qaytaruvchanlik xossasini namoyon qilmaydi. Bu guruhning asosiy vakili saxarozadir. 
Mavzu: Disaxaridlarning xossalari. 
Disaxaridlar turkumiga kiruvchi saxaroza molekulasida erkin aldegid turkumi 
bo’lganligidan unda qaytaruvchanlik xususiyati yo’q. Shuning ham bu disazarid Trommer, 
Feling va oyna reaktsiyalarini bermaydi. Laktoza molekulasida galaktoza o’zining yarim atsetal 
turkumi vositasida glyukozaning 4- alkogol turkumi bilan kislorod ko’prigi orqali birikkan 
bo’ladi. Demak glyukozaning aldegid turkumi birikish reaktsiyasida ishtirok etmay, erkin holda 
saqlanib qolgan. Shuning uchun ham laktoza Trommer, Feling va oyna reaktsiyalarini beradi, 
ya‘ni oksidlanadi.