Спорт психологияси 1-маъруза спорт психологиясининг

2. Спортчи жисмоний сифатларининг психологик тавсифи
Спортчининг жисмоний сифатларига унинг тезлиги, кучи, чидамлилиги ҳамда эпчиллиги киради. Жисмоний сифатларнинг ҳар бир гуруҳи ўзига хос психологик хусусиятга ва психологик тузилишга – структурасига эгадир.
Тезлик ҳаракатнинг вақтга оид белгилари мажмуи билан ифодаланади (давомийлигини, суръатини, ҳаракат ритмини).
Давомийлик жисмоний сифатларнинг энг вариатив элементи бўлиб, у спортчи танасининг айрим қисмлари ва умуман бутун танасининг фазодаги бир жойдан иккинчи жойга кўчиш вақти билан ўлчанади. Спортда айрим хатти-ҳаракатлар жуда қисқа вақт оралиғида амалга оширилади, бу эса ҳаракатлар тезлиги тўғрисида фикр юритиш имкониятини беради.
Ҳаракатлар суръатининг энг асосий белгиларидан бири бажарилаётган хатти-ҳаракатларнинг муайян вақт оралиғидаги қайта такрорланиш қонуниятининг мавжудлигидир. Ҳаракат ритми амалга оширилаётган хатти-ҳаракат таркибига кирувчи ва бир маромда такрорланиб турувчи айрим ҳаракат актлари ёки қисмларининг мавжудлиги билан ажралиб туради.
Куч жисмоний сифатларининг асосий моҳиятини спортчининг муайян мушак кучи билан амалга ошириладиган хатти-ҳаракатлари ташкил этади. Кучнинг пайдо бўлишига мисол сифатида спортчининг штангани кўтаришдаги, бирор-бир махсус асбобни сиқишдаги, эзғилашдаги, бурашдаги, тортишдаги ҳамда итаришдаги хатти-ҳаракатларини келтириш мумкин. Юқорида саналган барча ҳаракатлар кучнинг юзага чиқишини ўрганиш объектлари ҳисобланади. Кучнинг жисмоний сифатидаги асосий таркибий элементи – бу хатти-ҳаракатни муваффақиятли таъминловчи мушак зўр беришидир. Кучнинг жисмоний сифатлари таркибига максимал, тақсимланган ва дозаланган мушак зўр беришлари киради. Мушак зўр беришининг биринчи гуруҳида машғулотда иштирок этганлар ўзларининг бор куч-имкониятларини намоён қиладилар. Мушак зўр беришининг бу гуруҳини онгли равишда бошқариш ниҳоятда қийин, чунки у ҳар бир спортчининг функционал имкониятлари доираси билан чекланган. Иккинчи гуруҳга энг юқори зўр беришнинг муайян қисмигина намоён бўладиган мушак зўр беришлари киритилади. Бу кучнинг ³/₄ , ¹/₂ , ¹/₄ қисми ишлатилган ҳолда амалга ошириладиган ишлардир.