СоғЛИҚни сақлаш вазирлиги

COVID-19 КАСАЛЛИГИДА ҚАНДЛИ ДИАБЕТНИНГ КЛИНИК КЎРИНИШИ ВА КЕЧИШ ХУСУСИЯТЛАРИ.
COVID-19 касаллигини кечиш вариантлари.
Қандли диабет билан касалланган беморларда COVID-19 инфекциясини холатини бахолаш стандарт ёндашувларга мувофиқ оширилади. ҚД билан оғриган беморга терапевтик тактикани танлаш учун вирус инфекцияни лаборатор тасдиқланиши, касалликни клиник варианти ва оғирлиги аниқланади.
COVID-19 инфекциясини асосий клиник кўринишлари 1-жадвалда келтирилган.


1-жадвал.

Симптомлар	Аниқланиш частотаси
Тана харорати кўтаилиши, интоксикация	90%
Йўтал	80%
Хансираш	55%
Лоиқастлик, холсизлик	38%
Кўкрак қафасидаги оғриқ	20%
Аномсия	18%
Бош оғриғи	14%
Томоғдаги оғриқ	14%
Миалгия	11%
Эс-хуши ёқолиши	9%
Диареия, кўнгил айниши, қусиш	4%
Қонтупириш	5%
Ринит, конъюктивит	4-6%

COVID-19 касаллигини вариантлари:

• 
  Ўткир респиратор вирусли инфекция (нафас йўлларининг фақат юқори қисми шикастланиши билан);
  
• 
  Нафас етишмовчилиги билан оғирлашмаган зотилжам;
  
• 
  ЎРДС билан оғирлашкан зотилжам;
  
• 
  Сепсис; Септик (инфекцион-токсик) шок;
  
• 
  Тромбоэмболик синдром (тромбоз ва тромбоэмболиялар).
  

COVID-19 оғирлиги бўйича классификацияси:

Оғирлик даражаси	Мониторинг маълумотлар	Клиник симптомлар ва синдромлар
Енгил кечиши	Тана харорати 38°С паст	Йўтал, холсизлик, томоқдаги оғриқ, ринорея, ўрта оғир ва оғир кечиш аломатлари йўқлиги.
Ўрта оғир кечиши	Тана харорати 38°С ва юқори НОС ≥ 22/дақ SpO2 < 95% Қондаги СРО 10мг/л юқори	Енгил харакатда хансираш, кўкрак қафасида оғриқ; КТ текширувида тасдиқланган зотилжам.
Оғир кечиши	НОС >30/дақ SpO2 ≤ 93% РаО2/FiO2 ≤ 300 мм.см.уст. Гемодинамика (АҚБс <90 мм.см.уст. ёки АҚБд <60 мм.см.уст., диурез <20мл/соат) Артериал қон лактати >2ммоль/л qSOFA >2балл	Эс-хуши пасайиши, ажитация, МСКТ ва УЗИ текширувларида ўпкадаги ўзгаришлар прогрессияси (24-48 соат ичида >50% зиёд ўзгариши)
Ўта оғир кечиши	Полиорган етишмовчилик, ЎРДС	Септик шок ЎРДС инвазив ўпка вентиляцияси КТ текширувида ўпкадаги жараён прогрссияси (КТ-4)

COVID-19нинг қандли диабетга таъсири.
Амалиёт шифокорларига қандли диабет билан оғриган беморларни тўғри йўналтириш ва гипергликемияни адекват бошқариш учун COVID-19 инфекциясининг кечиш хусусиятлари хақида тушунчалари бўлиши лозим. ҚД COVID-19 касаллигини оғир кечиши ва ўлимга олиб келувчи омили хисобланади.
Эпидемиологик маълумотларга кўра, янги коронавирус инфекцияси семизлик билан оғриган, глюкозага толлерантлиги бузилган, оч қоринга гликемияси бузилган ва кекса беморларда қандли диабет 2-типи ривожланиши хавфини оширади.
Қандли диабет билан оғриган беморлар COVID-19 инфекцияси билан касалланса:

• 
  Гипергликемия холатлари ошади, ўткир асоратларга опкелиш хавфлари билан – кетоацидотик ва лактатацидотик кома;
  
• 
  Эугликемик кетоацидотик холатни ривожланиш хавфини оширади;
  
• 
  Гипогликемия холати ривожланиш хавфи ошади (10%гачам холатларда);
  
• 
  Аномал гликемия ўзгарувчанлиги ва инсулинрезистентлик кузатилади;
  
• 
  Гиперкоагуляцион синдром риволаниш хавфи ошади;
  
• 
  Иккиламчи бактериал инфекцияланиш ва сепсис хавфи ошади (айниқса ҚД 1-тип билан касаллаган беморларда);
  
• 
  ЎРДС оғир кечиши ва полиорган етишмовчилик хавфи ва тезлиги ошиб боради.
  

COVID-19 бошланишида, қандли диабет билан оғриган беморларда енгил шакл ва 50% асимптоматик шакл ташхисланган. Тана харорати кўтарилиши, титроқ ва кўкрак қафасидаги оғриқ каби белгилар яширин бўлиб оз беморларда намаён бўлади. Касалликни шартли енгил кечиши , беморлар унга кам эътибор беришлигига олиб келади. Гликемия даражаси прогнознинг ягона барқарор ва эрта кўрсаткичидир.
Гликемияни ўзгариши касалликнинг биринчи аломати бўлиши мумкин. Қандли диабет билан оғриган бемор амбулатор шифокор/ етакчи мутахассис/ қабул бўлим шифокори томонидан алохида бахоланишни талаб қиладиган бир қатор махсус белгилар билан тавсифланади:

1. 
   Тана харорати кўтарилиши;
   
2. 
   Гипергликемия >13,0ммоль/л;
   
3. 
   Тана вазни тез камайиши;
   
4. 
   Чанқоқ, кўнгил айниши, қусиш;
   
5. 
   Тез нафас олиш, специфик хид билан;
   
6. 
   Умумий пешоб тахлилида кетон таначаларни аниқланиши.
   

Шу симптомлар намаён бўлиши билан, беморни зудлик билан стационар даво учун госпитализация қилиш ва шошилинч равшда вирус инфекциясини аниқлаш учун лаборатор диагностика лозим бўлади.