Социология фанидан глоссарий Аномия

Аномия – ижтимоий меъёрлар индивид хулқ-атворини белгилай олмайдиган вазият (Э.Дюркгейм томонидан киритилган).
Гиёҳвандлик – бу касаллик ҳисобланиб, гиёҳванд моддаларга боғлиқ ҳолатда жисмоний ёки руҳий қарамлик билан намоён бўлади, унга рад этиб бўлмас даражада боғланиш ва оқибатда организмнинг жисмоний ва руҳий инқирозига олиб келади.
Девиант сўзи - лотинча “deviatio” сўзидан олинган бўлиб, чекиниш, бузилиш деган маънони англатади. Девиант хулқ-атвор - мавжуд жамиятда ўрнатилган ахлоқ меъёрларига мос келмайдиган инсоний фаолият ёки хатти-ҳаракат , ижтимоий ходисадир.
Делинквент ҳулқ–атвор – ҳуқуқий меъёрларни бузиш нуқтаи назаридан жиноят кодекси бўйича жазога тортилмайдиган ҳолат бўлиб, кичик безорилик, магазиндан озиқ–овқат маҳсулотларини кам миқдорда ўғирлаш, оғир тан жароҳатлари етказмаган ҳолатда жанжаллашиш, алдаш ва ҳакозолардан ташкил топади.
Жиноят – ҳокимият томонидан ўрнатилган қонунларни бузадиган ҳар қандай хатти-ҳаракат.
Жамоатчилик фикрини хаспўшлаш (манипуляция) – долзарб муаммолар бўйича аҳоли онгига нисбатан бирон-бир фикрни зўрлаб сингдириш.
Ижтимоий меъёр – ижтимоий хатти-ҳаракатни умумий бошқариб турувчи қатори сифатида намоён бўлувчи қоида.
Ижтимоий назорат – ижтимоий тизимнинг уни ташкил этувчи элементларининг ўзаро хатти-ҳаракатларини норматив идора воситасида тартибга солишни таъминловчи ўзини-ўзи идора этиш усули.
Ижтимоий санкция – ижтимоий актор хатти-ҳаракатининг ижтимоий роллар талаблари доирасида ён-атрофдагилар томонидан ижтимоий қўллаб-қувватланиши ёки жазоланиши кўринишида намоён бўлувчи оқибати.
Ирқчилик – муайян жисмоний хусусиятларга эга бўлган одамларга афзаллик ёки камситилиш тавсифларини тиркаш.
Санкция – рағбатлантириш ёки жазолаш турлари бўлиб, улар ёрдамида ижтимоий мақбул бўлган хулқ-атвор меъёрлари мустаҳкамланади
Суицид – щз жонига қасд қилишга олиб келувчи ҳулқ–атвор. Ўз жонига қасд қилиш – бу онгли равишда ўзини яшашдан маҳрум қилиш ёки ўз жонига қасд қилишга уринишдан иборат ҳисобланади.
Реабилитация – бунда девиант меъёрий ҳаётга қайтарилишга тайёрланади ва жамиятда ўзининг ролини тўғри ҳолатда бажаришга мослаштирилиши жараёни кўзда тутилади.