Siyosatshunoslik

Ichki siyosat -
siyosat subyektlarining m am - 
lakat ichkarisida amalga oshiradigan faoliyatidir. Tashqi siyo­
satni ishlab chiqishda esa ko‘p subyekt emas, balki bitta subyekt, 
ya’ni davlat tashldloti asosiy rolni o‘ynaydi.
Ichki siyosat quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha amalga oshirila- 
di: iqtisodiy siyosat, ijtimoiy siyosat, milliy siyosat, harbiy siyo­
sat, demografik siyosat, yoshlar siyosati, talabalar siyosati, agrar 
siyosat, ta ’lim siyosati, texnik siyosat, ilmiy siyosat, huquqiy 
siyosat, ekologik siyosat va h.k.
112

---

Shu o ‘rinda dunyo davlatlarining demografik siyosatlari 
to ‘g‘risidagi qisqa bir tahlil e ’tiborga molikdir. Hozir dunyoda 6 
milliarddan ortiq aholi yashaydi. Taxminlarga ko‘ra, Hindiston 
2016-yilga borib aholi soni b o ‘yicha dunyoda birinchi o'ringa 
chiqadi. H ar kuni bu m am lakatda 56 ming bola tug‘ilmoqda. 
H ind hukumati o ‘z demografik siyosatida bu holatni hisobga 
olishga majburdir. Shu m unosabat bilan butun dunyo davlatlari 
o ‘z dem ografik siyosatlarida quyidagi uch yo‘lning birini 
tanlashga, m asalan: X itoy yoki H indiston kabi tu g ‘ilishni 
cheklashga; G ‘arb davlatlari, Rossiya kabi aholi sonini oshirishga; 
Markaziy Osiyo davlatlari singari tabiiy o ‘sishni normal deb 
bilib, uni mavjud o ‘sish darajasida saqlab turishga harakat 
qilishmoqda.
Ichki siyosat kabi 
tashqi siyosat
ham siyosat subyektlari- 
ning faolligiga bog‘liq. Bunda asosiy rolni davlat tashkiloti 
o'ynaydi. Tashqi siyosat m am lakatlarning ichki ehtiyojlaridan 
kelib chiqadi va unga xizm at qiladi. H ech bir davlat o ‘zining 
tash q i siyosatida b o shqa b iro r-b ir davlat m a n faatin i o ‘z 
m a n fa a tid a n u s tu n q o 'y m a y d i. A lb a tta , b u n d a b o sh q a
m a m la k a tla rn in g m a n fa a tla ri k a m sitilm a slig i, u la rn in g
rivojlanishiga xalal beradigan g‘arazli m aqsadlar ko‘zda tutil- 
masligi kerak.
Davlatlar tashqi siyosatiga xos b o ‘lgan umumiylikning amal- 
dagi ifodasini 0 ‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy 
yo‘nalishlari misolida aniq ko‘rish mumkin. M a’lumki, hozirgi 
kunda 0 ‘zbekiston tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishlari tinchlik 
va xavfsizlikni ta ’minlash uchun kurash, o ‘zaro manfaatdorlik 
asosidagi teng huquqli hamkorlik munosabatlarini rivojlantirish, 
milliy hudud yaxlitligini va mamlakat chegaralarini himoya qilish, 
keskin ekologik va boshqa m uhim vazifalarni amalga oshirish- 
dan iborat.
Xalqaro siyosat
esa dunyo hamjamiyati oldida turgan m u- 
am m olam i o ‘zaro kelishilgan tarzda bartaraf etishga qaratilgan 
davlatlararo munosabatlarni anglatadi.
Siyosatshunoslikda siyosatni tasniflashning boshqa m ezon- 
lari ham qoilaniladi. Jum ladan, siyosat o ‘z ustuvorligi b o ‘yicha 
neytral, ochiq eshiklar, milliy yarash, kompromiss siyosatlarga;
113

---

o ‘z mazmuni va xarakteriga ko‘ra progressiv yoki reaksion, ilmiy 
asoslangan yoki volyuntaristik1 bo'lishi mumkin. Neytral dav- 
latlarga Shvetsiya (1814-yildan), Shveytsariya (1815-yildan), Avs- 
triya (1955-yildan), Turkm aniston misol b o ‘la oladi.
Siyosiy munosabatlar aslida siyosat subyektlarining o ‘zaro 
bir-biriga ta ’sir ko‘rsatishidir. Ana shu o'zaro ta ’sir ko‘rsatish 
jarayonida siyosatning u yoki bu shaklidan foydalaniladi. Shu 
m a’noda,