Siyosatshunoslik

Siyosatning bosh maqsadi 
— jam iyatning barcha sohalarini 
taraqqiy ettirish va m ustahkam bir butunligini, xavfsizligini, 
barqarorligini, tinch-totuvligini, osoyishtaligini ta ’minlashdan 
iborat. Bu ulkan maqsadni ro‘yobga chiqarish uchun qator na- 
zariy va amaliy vazifalami bajaradi.
Siyosatning 
dastlabki va birinchi darajali vazifasi 
ijtimoiy 
m u a m m o la rn i b a r ta ra f e tish va ja m iy a tn in g xavfsizligi, 
barqarorligini ta ’m inlash va m ustahkamlash yo'llarini ko‘rsatib 
beradigan, ilmiy asoslangan, oqilona dasturlam i, qonunlam i, 
qarorlam i ishlab chiqishdir.
Ammo buyuk mutafakkir Gegel ta ’kidlaganidek, masalaning 
mohiyati o ‘z maqsadi bilan emas, balki o ‘zining amalga oshiri- 
lishi bilan nihoyasiga yetadi. Shuning uchun 
siyosatning amaliy
vazifasi 
qabul qilingan dasturlar, qonunlar, qarorlam i hayotda 
izchillik, qat’iyatlilik bilan amalga oshirish, butun jamiyatni turli- 
tum an illatlardan, xastaliklardan tozalashdir.
X o‘sh, siyosat o ‘z maqsad va vazifalarini amalga oshirishda 
qanday usullardan foydalanadi?
Siyosatning asosiy usullari: 
ijtimoiy hayotni tartibga solish- 
da um um insoniy qadriyatlaiga sodiqlik, kuch ishlatmaslik yoki 
kuch bilan tahdid solmaslik, do‘q -p o ‘pisa qilmaslik, m urosai- 
m adora, xolisonalik, tenglik, m anfaatdorlik, m untazam lilik, 
qat’iylik, izchillik, oshkoralik, ishontirish, tarbiyalashdir.
Lekin tarixiy tajriba shuni ko'rsatadiki, yuqorida qayd etil- 
gan oqilona usullar bilan ijtimoiy hayotni ham isha ham tartibga 
solib b o ‘lmaydi. Shu bois, siyosat o ‘z oldida turgan vazifalami
108

---

hal etishda kuch ishlatish, majburlash usulidan ham foydalana- 
di. Bu siyosatning o ‘ziga xos xususiyatidir. Inson hayotiga, ja ­
m iyatning yaxlitligi, bir butunligi, tinch-totuvligi, xavfsizligi, 
barqarorligi, uyg‘unligiga tahdid soladigan yovuzliklami faqat 
tushuntirish, ishontirish yo‘li bilan hal qilib b o ‘lmaydi. Bunday 
xatti-harakatlam i kuch ishlatish, majburlash yo‘li bilan hal qilish 
m um kin. Siyosat qonunlam i q o ‘pol ravishda buzgan kishilarga 
nisbatan kuch ishlatish, majburlash usulidan foydalanish bilan 
buzilgan ijtimoiy adolat va tartib m uvozanatini tiklaydi. Chunki 
q o n u n b u zarlar jazolanm asdan q olar ekan, mavjud ijtimoiy 
m uam m olar yanada kuchayadi. O dam lam ing siyosatga bo‘lgan 
ishonchi so'nadi.
Biroq siyosatning kuch ishlatish, m ajburlash usulidan oqilo- 
n a va sam arali foydalanish lozim. K uch ishlatish, majburlash 
xalqning hayotiy manfaatlariga h a r jihatdan mos tushganda, uni 
tajovuzlardan him oya qilgandagina o ‘zini oqlaydi. Bu usulni 
m utlaqlashtirish esa siyosatni zo‘ravonlikka, xalqning jism oniy 
va ruhiy ezilishiga, pirovardida davlat va jam iyatni halokatga 
olib keladi. Shu jihatdan qaraganda b ir tom onlam alik, kuchga 
sig‘in ish , k o ‘r -k o ‘ro n a m u ro sasizlik sobiq sovet to ta lita r 
siyosatining jiddiy zaifligi edi. Bu hoi unga ijtimoiy m uam m o- 
lam i hal etishga im kon berm adi va yemirilishiga olib keldi.
S iy o satn in g asosiy om illari m illa tla r, x alqlar, sinflar, 
sivilizatsiyalar b o ‘lib, u lar siyosiy tash k ilo tlar, in stitu tlar, 
harakatlar va liderlam ing m anfaatlarini ifodalaydi.