Siyosatshunoslik

o'zboshimchaliklardan iborat bo'ladi.
114

---

siyosiy hayotni dem okratlashtirishga tobora kuchliroq ta ’sir 
k o ‘rsatmoqda.
Siyosatda integratsiya va differensiatsiya jarayonlari. XXI 
asr
shubhasiz, xalqaro munosabatlarda butun dunyo qamrab olinadigan 
asr bo‘lmoqda. Shu munosabat bilan integratsiya — turli mamla- 
katlar iqtisodiy hayotining yagona iqtisodiy siyosat asosida o‘zaro 
bog‘langan holda rivojlanish shaklining ahamiyati ham ortib bor- 
moqda. Biroq bugungi dunyoda integratsiya hayotning boshqa so- 
halarini ham qamrab olmoqda. Bunday sharoitda integratsiya ja- 
rayonini, xalqaro institutlarva tashkilotlarda suveren davlatlarning 
ishtirok etishini kengaytirish jarayonini faqat tarix taqozosi deb 
emas, balki ayrim mintaqalar ko‘lamida ham, shuningdek, umuman 
butun sayyoramiz ko‘lamida ham sobitqadamlik, barqarorlikning 
qudratli omili deb hisoblamoq zarur.
Hozir 0 ‘zbekiston Respublikasining mustaqilligini jahonning 
165 davlati tan olgan. Dunyodagi 120 dan ortiq m amlakat bilan 
rasmiy diplomatik m unosabatlar o ‘rnatilgan. Toshkentda 35 
xorijiy m amlakatning elchixonasi faoliyat yuritmoqda. Biz ja- 
hon hamjamiyati bilan keng k o ‘lam da integratsiyalashgan za- 
monaviy demokratik davlat qurishdek strategik vazifani bajar- 
moqdamiz.
Integratsiya haqida gapirar ekanmiz, m anfaatlar birikuvi- 
ning xilma-xil mexanizmlari va shakllari hamda integratsiya tur- 
lari mavjudligiga asoslanamiz. Bunga sherikchilik va hamkorlik 
qilishga intilayotgan mam lakatlarning boshlang‘ich shart-sha- 
roitlari turlichaligi sababdir. 0 ‘zbekiston bir vaqtning o ‘zida turli 
darajalarda — dunyo miqyosida va m intaqa ko‘lamida — integ­
ratsiya jarayonlarida qatnashsa-da, am m o bir muhim qoidaga, 
ya’ni bir davlat bilan yaqinlashish hisobiga boshqasidan uzoq- 
lashmaslikka harakat qiladi. Biz bir subyekt bilan sherikchilik- 
ning mustahkamlanishi boshqalar bilan sherikchilik m unosa- 
batlarining zaiflashuviga olib kelishiga qarshimiz. Shu sababli 
0 ‘zbekistonning jahon hamjamiyatidagi integratsiyalashuvi ser- 
qirra jarayondir.
M amlakat qanchalik integratsiya aloqalari bilan bog‘langan 
bo‘lsa, uning xavfsizligiga tahdid shuncha kam b o ‘ladi.
0 ‘zbekiston Respublikasining dunyo hamjamiyati bilan integ-
115

---

ratsiyasi xususida e’tiborga molik misollar juda ko‘p. Jum ladan, 
BM T, YUNESKO, Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti, Xalqaro 
m ehnat tashkiloti, Xalqaro moliyaviy tashkilotlari Xalqaro va- 
lyuta fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi, Yev- 
ropa tiklanish va taraqqiyot banki; Davlatlaming mintaqaviy 
birlashmalari: Yevropa Ittifoqi, YXHT, Shanxay hamkorlik tash­
kiloti, EKO (iqtisodiy ham korlik tashkiloti), Q o‘shilmaslik 
harakati, Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyati, Markaziy Osiyo 
Ham do‘stligi, ASEAN (Janubiy-Sharqiy Osiyo mintaqasi), ATES 
(Osiyo-Tinch okeani mintaqasi) doirasidagi integratsiyalashuv 
buning isbotidir.
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, 0 ‘zbekiston integratsi- 
on jarayonlarda turli darajalarda — global va regional darajalar- 
da qatnashadi, bunda bir davlat bilan yaqinlashishda boshqasidan 
uzoqlashmaslik prinsipiga amal qiladi. Siyosatda integratsion 
jarayonlarning asosini m anfaatlar birligi, mushtarakligi tashkil 
etadi.
Integratsiyaning ahamiyati nim alarda namoyon b o ‘ladi?
Birinchidan, davlatlarga o ‘z iqtisodiy va ilmiy-texnik imko- 
niyatlarini hayotga to ‘laroq tatbiq etishga.
Ikkinchidan, integratsion jarayonlarni chuqurlashtirishga —
10—15 yilga m o‘ljallangan iqtisodiy dasturlami tuzishga va iqtiso- 
diyotning turli sohalarida kuchli rivojlanishga.
Uchinchidan, davlatlaming kollektiv asosdagi harakatlari 
ularga ekologiya, mintaqalardagi xavfsizlikni ta ’minlash b o ‘yi- 
cha turli dolzarb masalalarni osonroq yechishga imkon beradi.
0 ‘zbekiston o ‘z iqtisodiy integratsiya siyosatida dunyoning 
yetakchi iqtisodiy va moliyaviy tashkilotlari: Xalqaro valyuta 
fondi, Jahon banki, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo 
taraqqiyot banki, Xalqaro moliyaviy korporatsiya bilan qizg‘in 
hamkorlik qilmoqda.
Siyosiy integratsiya sohasida esa 0 ‘zbekiston xalqaro tashki- 
lotlar yordamida o ‘z fundamental m anfaatlarini global va regi­
onal miqyosda himoya qilib, YXHT doirasida, shuningdek, Osiyo 
regionida Shanxay hamkorlik tashkiloti faoliyatida faol qatna- 
shish orqali b a rq a ro r xavfsizlik tizim in i sh ak llan tirish g a 
intilm oqda. Florensiyada 1996-yilda Yevropa Ittifoqi bilan
116

---

0 ‘zbekiston o'rtasida sherikchilik va hamkorlik to ‘g‘risidagi Ke- 
lishuvning im zolanishi, ayniqsa, 2005-yilning 14-noyabrida 
0 ‘zbekiston Respublikasi bilan Rossiya Federatsiyasi o'rtasida 
ittifoqchilik munosabatlari to ‘g‘risidagi shartnomaning1 va 2006- 
yilning 4-sentabrida esa Qozog‘iston Respublikasi bilan 2006— 
2008-yillarga m o‘ljallangan iqtisodiy, m adaniy-gumanitar ham ­
korlik dasturlarining2 imzolanishi m am lakatim izning siyosiy 
integratsiyasida m uhim ahamiyatga molik ijobiy voqeliklar b o ‘ldi.
Yevropada integratsion jarayonlar esa XX asrning 50-yillari 
o ‘rta la rid a Y evropa Iq tiso d iy Ittifo q in in g tu zilish i b ilan
boshlangan edi. 1975-yilda Xelsinki Yakunlovchi Akti tuzilishi 
bilan G ‘arbiy Yevropada integratsion jarayonlarning ikkinchi 
bosqichi boshlandi. Bu jarayonlar bugun yagona pul birligi — 
evroning 2001-yil 1-yanvarda muomalaga kiritilishiga olib keldi.
Siyosiy integratsiya BM T, Shanxay hamkorlik tashkiloti, 
YXHT va boshqa tashkilotlar doirasida dunyoda tinchlikni va 
xalqaro xavfsizlikni ta ’minlashga qaratilgan. Jahon siyosatida 
bu masalada 0 ‘zbekiston ham o ‘zining munosib o ‘m iga ega. 
Dunyo hamjamiyati bilan keng ko‘lamli integratsiya 0 ‘zbekiston 
Respublikasi tashqi siyosatida bundan keyin ham o‘zining muhim
o'rnini saqlab qoladi.
DifFerensiatsiya — differensiatsiyalash, farqlash, darajalash, 
tabaqalashtirish, farqlanish degan m a’nolam i bildiradi. Siyosatda 
d iffe re n s io n ja r a y o n la r m u a y y a n siy o siy k u c h la r n in g
separatizmida, milliy o'zlikni anglash natijalarida, ayrim millat 
yoki xalqlaming o ‘z milliy davlatchiligini yaratish uch u n olib 
boradigan kurashida ifodalanadi. D ifferension jarayonlarda 
siyosiy ta ’sir k o ‘rsatishning konflikt, to ‘qnashuv, kelishuv, 
hamkorlik, konsensus kabi turli shakllaridan foydalaniladi.
Xulosa qilib aytganda, siyosat jam iyatning ijtimoiy m uam - 
molariga chuqur kirib boruvchi, ta ’sir o ‘tkazuvchi va ularni hal 
qiluvchi sohadir.