Sintaksis haqida umumiy ma'lumot

Matn – eng yirik sintaktik birlik
Bir necha gaplarning o’zaro grammatik va mazmuniy munosabatidan tashkil topgan mazmuniy yaxlitlikka ega bo’lgan qo’shma gaplarga nisbatan yirikroq yozma va og’zaki nutq parchasi mikromatn hisoblanadi.
Bir umumiy mavzu ostida birlashgan bir necha mikromatnlardan tashkil topuvchi yaxlit asarga makromatn deyiladi. M: A.Qahhorning “O’g’ri”hikoyasida barcha mikromatnlar “o’g’rilik” umumiy mavzusi ostida birlashgan.
Matnning eng kichik birligi gap hisoblanib, ular matn tarkibida ma’lum bog’lovchi vositalar yordamida bog’lanadi.Ular quyidagilardan iborat: bog’lovchilar,bog’lovchi vazifasidagi ayrim so’zlar,takroriy bo’laklar,olmoshlar,sinonimlar.
Karimjon a’lo o’qish va odobi bilan litseyda katta hurmatga ega.U jamoat ishlarida ham faol qatnashadi. Matn tarkibidagi ikkinchi gap boshida kelgan u olmoshi birinchi gap tarkibida kelgan Karimjon o’rnida kelib,ikkinchi gapni birinchi gapga mazmunan bog’lab keladi,shuning uchun ham u olmoshi matn qismlarini bog’lovchi,ya’ni matn hosil qiluvchi vosita sanaladi.
Mikromatnni hosil qilishda takrorlar eng muhim vositadir,chunki u ham gaplarni bog’lovchi vosita hisoblanadi,ham uslubiy bo’yoqdorlik hosil qiladi.
Olti oykim,she’r yozmayman,yuragim zada,
Olti oykim,o’zgalarga tilayman omad.
Olti oykim,do’stlarim ham pana-panada,
Iste’dodim so’nganidan qilar karomat.
Takrorlar gap oxirida qo’llanishi ham mumkin.
Angladimki,olamda
Yurt tanho,Vatan tanho.
Band etgan xayolimni,
Tengsiz shu chaman tanho.
Nokaslar emas,yo’q,yo’q,
Onajonim,she’riyat,
Topgan toj-taxtim mening,
Jonajonim,she’riyat.
Insho nazariyasi haqida ma’lumot
Insho arabcha so’z bo’lib,”yaratish”, “ijod”, “yozma ish” kabi ma’nolarni bildiradi.
Insho qoralama (xomaki) va oq nusxalardan iborat bo’ladi. Insho yozish uchun sodda va murakkab ko’rinishlarda reja tuzib olinadi.
Rivoya insho
Biror voqeani izchil tasvir etishda rivoya elementi qo’llaniladi.Hayotdagi ayrim voqealar,hodisalar,masalan,bayramlar, turli xil marosimlar, sayohatlar,safar taassurotlari bunday ko’rinishdagi insholar uchun material bo’lib xizmat qila oladi.
Rivoya insho yozish uchun insho yozayotgan shaxs voqealarni shaxsan boshidan kechirgan yoki eshitgan bo’lishi lozim.Bundan tashqari,o’quvchi voqealarni eslashi, rasmlardan foydalanishi ham mumkin.