Sintaksis haqida umumiy ma'lumot

Ko’makchili qurilmalar yordamida ergashgan qo’shma gaplar
Bosh gapda ifodalangan mazmunning sababini bildiruvchi ergash gaplar bosh gapga shuning uchun,shu tufayli,shu sababli singari ko’makchili qurilmalar vositasida bog’lanadi.Ular bosh gap tarkibida keladi. M: Uning bunday odati yo’q edi,shuning uchun yigit hayron bo’lib biroz qarab turdi.
Deb so’zi yordamida ergashgan qo’shma gaplar
Bosh gapda ifodalangan mazmunning maqsadini,sababini bildiruvchi ergash gaplar bosh gapga ko’pincha deb so’zi orqali bog’lanadi. Ergash gaplarning kesimi buyruq,shart maylidagi,shuningdek,kelasi zamon fe’llari bilan ifodalanganda,asosan,maqsad ma’nosi, o’tgan zamon fe’llari bilan ifodalanganda esa ko’proq sabab ma’nosi anglashiladi. M: Gul barglari uchishadi,tushmayin deb qo’lingga.
Shart mayli vositasida ergashgan qo’shma gaplar
Ergash gapning kesimi shart mayli shaklidagi fe’llar orqali ifodalanganda,shart mayli qo’shimchasi ergash gapni bosh gapga bog’lovchi vosita ham sanaladi. Bunday ergash gaplar bosh gapda ifodalangan mazmunning yuzaga chiqish yoki chiqmaslik shartini,paytini bildiradi. Yozuvda ergash gap bosh gapdan vergul bilan ajratiladi. M: Esli-hushli do’stlaringiz bo’lsa,biznikiga olib kelarsiz.
Ko’rsatish olmoshili ergashgan qo’shma gaplar
Bosh gap tarkibidagi ko’rsatish olmoshi ma’nosini izohlash uchun qo’llangan ergash gaplar bosh gapga –ki yuklamasi yordamida bog’lanadi. Bu yuklama bosh gap kesimi tarkibida bo’ladi va ergash gap bosh gapdan vergul bilan ajratiladi.
Ba’zan bu bo’lak qo’llanmasligi ham mumkin,ammo uning o’rni bilinib turadi. M: Shunday odamlar borki, ular bilan gaplashib bahra olasan. Amin bo’ldimki,serjahl boshda aql bo’lmaydi.
Nisbiy so’zli ergashgan qo’shma gaplar
Ergash gap tarkibida qo’llanuvchi kim,nima,qancha,qanchalik,qanday,qayer kabi so’roq olmoshlari va bosh gap tarkibida unga javob bo’lib keluvchi shu, o’sha, shuncha, shunchalik,shunday kabi olmoshlar bir-biriga nisbatan qo’llanganligi, biri ikkinchisini taqozo etganligi uchun nisbiy so’zlar hisoblanadi. Ergash gapning kesimi shart mayli shaklidagi fe’llar bilan ifodalanadi. M: Kim harakat qilsa, u barakat topadi.