Щзбекистон республикаси

9.5-расм. Тўғри тишли цилиндрик ғилдиракларнинг заготовкасига червяк фреза билан тиш
қирқиш схемаси
Червяк фрезалар тўғри ва қийшиқ тишли цилиндрик шестернялар, шунингдек, червяк шестернялар ва шлицали валиклар қирқиш учун ишлатилади. Обкатка қилиш усулида тўғри тишли ғилдираклар қирқишда червяк фреза билан ишлов берилаётган заготовканинг бир-бирга нисбатан жойлашиш схемаси 9.5-расмда тасвирланган. Тўғри тишли цилиндрик ғилдираклар қирқиш червяк фреза дастгоҳка ўрнатилади ва заготовканинг торец текислигига нисбатан фреза ўрамларининг ўрта диаметри бўйича бурилади. Бундай ўрнатишда червяк фрезанинг ўрамлари заготовканинг ўқига томон йўналган бўлади. (9.5-расм). Тиш қирқиш процессида червяк фрез 1 айланади ва юқоридан пастга томон сурилади, шестерия заготовкаси 2 эса фақат айланма ҳаракатда бўлади (9.5-расм ).
Кесувчи асбобнинг вертикал йўналишда силжиши заготовканинг ҳар бир айланишда червяк фреза суриш қиймати қадар пастлашадиган қилиб танланади.




9.6-расм. Қийшиқ тишли шестернянинг заготовкасига тиш қирқишда фреза ва заготовкани ўрнатиш схемаси.


Қийшиқ тишли ғилдираклар қир-қишда червяк фрезанинг ўқи заготовканинг торец текислигига нисбатан бурчак ҳосил қиладиган тарзда ўрнатилади (бунда қирқилаётган шестерня тишларининг қиялик бурчаги). Фреза тишининг қиялиги билан қирқилаётган ғилдирак тишининг қиялиги турли номли (ўнақай ва чапақай, 9.6-расм) бўлганда (+) ишораси олинади.
Фреза тишлари ва ўрамлари қиялиги бир хил номли бўлганда (-) ишораси олинади. Модули 8 мм гача бўлган тишли ғилдираклар бир ўтишда, модули 8 мм дан ортиқ бўлган тишли ғилдираклар эса икки ўтишда қирқилади.

Червяк шестернялари диаметри, киримлар сони ва модули шу шестерняники каби червяк фреза билан қирқилади. Червяк фрезанинг ўқи горизонтал вазиятда жойлаштирилади ва у қирқилаётган червяк ғилдирагининг ўқига перпендикуляр вазиятда ўрнатилади. Червяк ғилдираклари икки усул билан; кесиш конуси бўлган червяк фрезани радиал суриш усули ва тангенциал суриш усули билан қирқилади (9.7-расм).