Щзбекистон республикаси

2.2. СЕРИЯЛИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШДА ДАСТГОҲЛАРНИ УНУМДОРЛИГИ МАТЕМАТИК МОДЕЛАРИ

Яқин вақтларгача дастгоҳ ва автоматларнинг унумдорлиги бўйича назариялар асосан ялпи ишлаб чиқаришга мўлжалланган бўлиб, серияли ишлаб чиқаришдаги деталлар партияси ўлчамлари, янги деталга созлаш вақти ва ҳоказолар ҳисобга олинмаган. Унумдорлик битта турдаги деталларга ишлов беришга ҳисобланган.
Серияли ишлаб чиқариш шароитида РДБ дастгоҳларининг умумдорлигини ҳисоблашда дастгоҳларнинг ва ишлов бериладиган деталларнинг бутун бир комплексининг муайян характеристикалари функциялари эътиборга олиниши лозим.
Ишлаб чиқариш жараёнида РДБ дастгоҳларининг унумдорлигини таҳлил қилишда уларни икки ҳолатда кўриб чиқиш керак.
1) дастгоҳ ҳеч қандай тўхталишларсиз ишлаган ҳолда;
2) дастгоҳ ташкилий ва хусусий сабабларга кўра тўхтаган пайтда.
Таърифга кўра дастгоҳнинг унумдорлиги вақт бирлиги ичида яроқли маҳсулот сони билан белгиланади.


(2.4)

бу ерда, z - ихтиёрий θ вақт давомида ишлов берилган деталлар сони;
θ_И -деталларга ишлов беришнинг умумий вақти;
Σθ_Й - ўша даврдаги умумий йўқотишлар вақти [2.2];
Ишлаб чиқариш шароити, дастгоҳнинг техник характеристикаси, технологик жараён ва деталнинг параметрларига боғлиқ ҳолда θ_и, Σθ_й қийматларни оламиз.
Ялпи ишлаб чиқариш шароитида созлашларсиз ишловчи дастгоҳ ва автоматларни формуладаги катталикларини баҳолаш, ҳисоблаш ва турли хилдаги машиналар унумдорлиги билан қиёсий таҳлил қилиш унчалик қийинчилик туғдирмайди. Масалан, битта детални ишлаб чиқариш учун ишчи циклнинг давомийлиги Т қуйидагига тенг бўлади:
T=t_и + t_c , мин (2.5)
Бу ерда: t_и- ишчи юришларга сарфланадиган вақт; t_c- салт юришларга сарфланган вақт.
Z та деталлар партияси учун ишлов беришнинг умумий вақти θ_и қуйидагига тенг бўлади:
θ_и= = (t_и+t_c).z , мин (2.6)
Серияли ишлаб чиқариш шароитида ишловчи дастгоҳлар бир детал ишловидан иккинчисига ўтганда созлаш талаб қилинади. (2.4) формуладаги ташкил этувчилар қийматларини серияли ишлаб чиқариш шароитига мослаб кўриб чиқамиз [59].
Серияли ишлаб чиқаришда дастгоҳ тўхтовсиз ишлаганда битта детални ишлаб чиқариш учун ишчи цикл давомийлиги Т қуйидагича топилади:
Т= , (2.7)
бу ерда - ишчи юришларга сарфланган вақт йиғиндиси (технологик жараённииг умумий давомийлиги); - ишлов берилаётган детални ўрнатиш ва олишга сарфланган вақт; - ўтишлараро салт юришларга сарфланган вақт йигиндиси; - кесувчи асбобни алмаштиришга сарфланган вақт йиғиндиси; - детални бир юзадан иккинчисига ўрказиш учун сарфланган вақт йигиндиси.
(2.1) формулага кўра деталлар партиясига ишлов бериш умумий вақти θ_и қуйидаги формула билан топилади:
θ_и = = (Σt_и+ Σt_с1 + Σt_с2 + Σt_с3 + Σt_с4 )Z , (2.8)
Агар дастгохда ихтиёрий θ даврда бир неча деталлар партиясига ишлов бериш цикли амалга оширилаётгап бўлса, тўхтовсиз ишлов бериш вақти қуйидагига тепг бўлади:
θ_и= , мин (2.9)
бунда: m - ушбу дасггоҳда θ даврда ишлов берилган маҳсулот типлари сони. Аммо, реал шароитда дастгоҳни алоҳида тўхтовсиз ишлари циклдан ташқари йўқотишлар билан алмашиб туради. Серияли ишлаб чиқаришда циклдан ташқари йуқотишлар қуйидаги элементлардан ташкил топади:
, (2.10)
бу ерда: θ_дй - хусусий йўқотишлар (дастгоҳ ва кескичлар бўйича йўқотишлар ҳамда, дастгоҳни тозалаш ва ҳоказолар); - ташқи сабабларга кўра бўлган ташкилий-техник йўқотишлар (заготовканинг йўқлиги, ишчининг ўз вақтида келмаслиги ёки кетиб қолиши, олдинги операциядаги брак ва ҳоказо); дастгоҳни қайта созлашга сарфланган йўқотишлар.
Демак, серияли ишлаб чиқариш шароитида жиҳознинг унумдорлигини битта дастгоҳга боғланган барча деталларнинг комплексига ишлов беришда дастгоҳ имкониятларини характерловчи комплекс «интеграл» катталик сифатида кўриб чиқиш лозим бўлар экан. Бунда вақт йиғиндиси () ҳаттоки, бир турдаги деталларга ишлов беришда ҳам турли хил бўлган бир неча элементлардан ташкил топади. Шунинг учун унумдорликни қуйидаги вариантларда ҳисоблаш мумкин:
1. Барча комплекс учун ўртача характеристика деб, қабул қилинган типавий вакил - детал бўйича;
2. Қандайдир конкрет деталнинг сонли қийматларига тўғри келмаслиги мумкин бўлган ва берилган дастгоҳга боғланган деталларнинг бутун комплексининг ўртача (интеграл) характеристикалари бўйича;
Бу характеристикаларни ишлаб чиқариш жараёнининг «статистик константалари» дейиш мумкин.
Типавий вакил - детал бўйича ҳисоблашда t_й , t_c , θ_соз ва Z ларнинг сонли қийматлари ўша детал учун олинади ва унумдорлик формуласига қўйилади.
Шундай қилиб, ишлов бериладиган деталларнинг қолган турлари кўриб чиқишдан тушиб қолади.
Типавий деталнинг танланиши субҳективдир ва бундан ташқари танланган деталнинг характеристикалари деталларнинг бутун комплексининг барча параметрлари бўйича ўрта статистик бўлишига кафолат йўқдир.
ва Z ташкил этувчиларни таҳлили асосида қуйидаги «статистик константа» ларни ажратиш мумкин: t_ўрт - ишлов берилаётган деталнинг турини ва уларга ншлов бериш маромларини эҳтиборга олган ҳолда барча операцияларнинг интеграл характеристикаси сифатида кесувчи асбобнинг бир марта ишчи юришининг ўртача вақти; S - битта деталга ишлов беришда бирламчи ўтишларнинг ўртача сони; A - битта деталга ишлов беришда кесувчи асбобларнинг ўртача сони; t_c1 - детални мосламага ўрнатиш ва маҳкамлаш, ишлов берилгандан сўнг детални олишнинг ўртача вақти; t_c2, t_с3 ва t_c4 мос равишда координаталарнинг алмашиниши, кесувчи асбобни алмаштирилиши ва детални бир юзадан иккинчисига ўрнатиш учун сарфланган ўртача вақтлар; θ_соз- S сонига боғлиқ бўлмаган қайта созлашнинг (дастур узатувчини, мосламани алмаштириш ва ҳоказолар) ўртача вақти давомийлиги; θ_cъз2- S ўтишлар сонига боғлиқ бўлган ўртача созлаш вақти (кесувчи асбоблар комплектини алмаштириш ва шунга ўхшашлар); Z - иккита қайта созлаш орасидаги деталлар партиясининг ўртача сони; n - ишлов беришда детални қайта ўрнатишни талаб қилувчи юзаларнинг ўртача сони.
Циклдаги ишчи юришлар вақтларинииг йиғиндиси Σt_И - битта деталга ишлов беришдаги барча операциялардаги вақт йиғиндисига ёки битта ўтиш учун сарфланган Σt_иi - ўртача вақтни t_ўрт ўртача ишчи ўтишлар сони Sra кўпайтмасига тенгдир.
Σt_р = t_рi = t_{ўрт *}S , (мин) (2.11)
Детални ўрнатиш ва олиш давомийлик вақти t_c1 цикл мобайнида бир маротаба такрорлаиса, қолган вақт сарфлари ( кўп маротаба қайтарилади.
, (2.12)
-катталик кесувчи асбоблар сонига пропорционалдир, шунинг учун
(2.13);
-катталик қайта созлашлар сонига боғлиқ бўлади ва қуйидагига тенг бўлади:
. (2.14)
Ишчи ва салт юришларни эҳтиборга олган ҳолда ишчи цикл давомийлиги Т қуйидагига тенг:
T =, (2.15)
θ_соз1 катталик S ўртача ўтишлар сонига боғлиқ бўлмайди, θ_соз2 катталик S га пропорционалдир. Шунинг учун
, (мин) (2.16) формулага қўйиб вa Z ra бўлиб, қуйидагига эга бўламиз:
(дона/мин) (2.17)
дастгоҳнинг бир сменадаги унумдорлиги:
(2.6)ва(2.10) формуладаги θ_р ва θ_пер қийматларни (2.3)
Q= , (дона/смена) (2.18)
бу ерда, - циклдан ташқари хусусий йўқотишлар; - ташкилий техник йўқотишлар. (2.13) ва (2.14) формуладаги Т ва қийматларни (2.17) га қўйсак, , (2.19)