Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта

6 – Боб.


ТЎСИНЛАР ВА ТЎСИНЛИ КОНСТРУКЦИЯЛАР.

Тўсинлар – давлат муассасалари, турар-жой биноларининг синчини яратишда, ишлаб чиқариш майдончаларини қуришда қаватлараро ёпмаларида, кўприкларда ва бошқа бир қатор соҳаларда қўлланилади. Тўсинлардан кенг кўламда фойдаланишнинг асосий сабабларидан бири тўсин конструкциясининг оддийлиги ва ундан фойдаланишнинг ишончлилигидадир. Конструктив шакли қулай, баландлиги унча катта эмас. Статик схемаси бўйича тўсинлар бир оралиқ ва кўп оралиқли бўлиши мумкин, ҳамда консолли бўлади.

Тўсинларга тушадиган юк ва таянчлар ора масофасига кўра тўсинлар яхлит ёки йиғма кесимли бўлиши мумкин. Йиғма тўсинлар пайвандли йки болтли бўлади.
Ёпмаларда, ишлаб чиқариш майдончаларда, кўприкларда қурилманинг юк кўтарувчи қисмини тўсинлар тизими ташкил этади. Ҳар хил тўсинлардан фойдаланиб ёпилган томни тўсинли катак дейдилар, тўсинлар жойлаштирилишига, таъсир этаётган юк миқдорига ва тархдаги ўлчамларига қараб тўсинлар тизими уч хил бўлиши мумкин: оддий нормал ва мураккаб.
Оддий жойлаштиришда ёпмага қўйилган юк тўшама орқали тўшама тўсинларга тўшама тўсинлари орқали деворларга узатилади.
Нормал жойлаштириш усулида юк тўшама тўсинлари орқали бош тўсинларига узатилади, бош тўсинлар эса, ўз навбатида қабул қилган юкни устунларга узатади.
Мураккаб жойлаштиришда тўшама тўсинлари қабул қилинган юк бирин-кетин ёрдамчи бош тўсинларга ва ундан кейин устунларга узатилади
Тўсинларнинг ўзаро туташиши қаватли бир хил баландликка ва пасайтирилган бўлиши мумкин. Қаватли тўсинлар системаси тез ва осон йиғилади лекин қурилиш баландлиги катта устиворлигини текшириш лозим. Битта баландликдаги тусинлар системасини йиғиш учун анча вакт ва меҳнат сарфлаш керак лекин конструкцияси устиворлигини таъминлайди. Пасайтирилган тўсинли катакда энг паст баландликка эга бўлган тўсинли катак хосил бўлади устиворлиги таъминланади йиғиш учун меҳнат сарфи қаватлига қараганда кўпроқ битта баландликдан камроқ сарфланади. Бош тўсинлар одатда устунларга таянади ва устунлари орасидаги катта масофалари бўйлаб жойлаштирилади. Тўшамани бевосита ушлаб турувчи тўсинлар (тўшама тўсинлари) орасидаги масофа «а» харфи билан белгиланган пўлат тўшамали ёпмалар учун 0,61,6 м тенг қилиб олинади.
Иккинчи даражали тўсинларни ораси 2 м дан – 5 м гача бўлиши мумкин.