Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti


 9 -  § .  G o rizo n ta l  o tilgan  jism n in g   harakati



Download 13,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet63/365
Sana30.12.2021
Hajmi13,37 Mb.
#98245
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   365
Bog'liq
[O`lmasova M 1-qism]

2 9 -  § .  G o rizo n ta l  o tilgan  jism n in g   harakati

Stol ustida turgan sharchani ko‘z oldimizga keltiraylik (48-  rasmga 

q.).  Agar  shu  sh archani  stol  ustidan  gorizontal  y o ‘nalishda  turtib 

yuborsak,  u  stol  chekkasiga  yetgach,  egri  chiziqli  harakat  bilan 

Yerga tusha boshlaydi.  S harchaning bu  harakati gorizontal  otilgan 

jism  harakatiga  misol boMa oladi.  Bunday  harakat  murakkab boMib, 

u  gorizontal  y o ‘nalishda boMadigan  v0 tezlikli  to ‘g ‘ri  chiziqli tekis 

harakat  bilan  vertikal  yo‘nalishda  boMadigan  g  tezlanishli  to ‘g ‘ri 

c h iz iq li  te k is  te z la n u v c h a n   h a r a k a tla r   (e rk in   tu s h is h ) n in g  

q o ‘shilishidan hosil boMadi.  Biz bu o ‘rinda havoning jism  harakatiga 

k o ‘rsatadigan qarshiligini  nazarga olm aymiz.

F araz  qilaylik,  boshlangMch  payt  ( t=  0)  da jism   v0 tezlik  bilan 

gorizontal yo‘nalishda  О nuqtadan otilgan boMsin (51-  rasm).  Sanoq 

boshi  deb  О  n u qtan i  olib,  unga  to ‘g ‘ri  burchakli  koord in atalar 

sistem asini bogMaymiz.  Xva.  Ko‘qlar yo‘nalishida sharchaning vaqt

0  On 



-)

4—

quyidagicha ifodalanadi:



oM ishi  b ila n   h a ra k a t  te n g la m a si

16b

lb

4b

9b

Bu  ten g lam alar  sistem asidan  t  ni 

y o ‘q o tib ,  jis m n in g   h a ra k a t  t r a ­

yektoriyasi  tenglam asini  topam iz:



x  = v0 t,

y = - g ‘2-

(63)


У

51-  rasm.



88


Bu  ifodada x

2

  oldidagi  ,  



2

  o ‘zgarmas  kattalik bo'lgani  uchun 

uni  b  orqali  belgilab,

у   = bx1 

(64)


ifodani  hosil  qilamiz.  Bu  ifoda  gorizontal  otilgan  jism   harakat 

trayektoriyasining tenglamasidir.  U ning ko‘rinishini aniqlash uchun 

jc  ga  ixtiyoriy,  m asalan,  1,  2,  3  va  hokazo  qiym atlar  berib,  bu 

qiym atlarga  m os  keladigan  у   ning  q iy m atlarin i  (64)  form ula 

yordam ida hisoblab topish va olingan  natijalarga asoslanib, у  ning  

ga bog‘lanish grafigini chizish  lozim. x  va у  ning qiymatlari quyidagi 

jadvalda keltirilgan:

X

0

1



2

3

4



гч

II

>>



0

b

4b

9b

16 b

(63)  form uladan  у   ning  y o'nalish i  g  ning  y o ‘nalishi  bilan 

mos  kelishi  k o ‘rinib  turibdi  (chunki  t 2>  0).  Shuning  uchun  O Y  

o 'q in i  О  n u q ta d an   pastga  to m o n   y o ‘n altirib  (51-  rasm ga  q), 

koordinata o ‘qlariga tanlab olingan masshtabda jadvaldagi kattalikiarni 

qo ‘yib,  olingan  nuqtalam i birlashtiram iz.  Bu egri chiziq gorizontal 

otilgan  jism ning  harakat  trayektoriyasi  boMadi.  U ni  50-  rasm da 

tasvirlangan  parabola  bilan  taqqoslab,  gorizontal  otilgan jism ning 



h a ra k a t  tra yek to riya si  p a ra b o la n in g   b ir  ta r m o g ‘i  e k a n lig in i 

ko'rishim iz  m um kin.

G orizontal  otilgan jism ning  uchish  vaqti

va uchish  uzoqligi



^ = x m = v 0 -t = v0 - ^  

(

66



)

form ulalardan aniqlanadi.




Trayektoriyaning ixtiyoriy A  nuqtasidagi tezlik  0  jism tezligining 

gorizontal  vx  va  vertikal  v y  tashkil  etuvchilari  ustida  chizilgan 

parallelogramm diagonali sifatida aniqlanadi:

v  = vx  + vy 

yoki 


v  =  ■Jv*  + v2 .

G orizontal  otilgan jism   uchun  ux =  v0 va  v  =  gt b o ‘lganidan



v = 

7^0


  + g

2' 2


 

(^ 7)


bo'ladi.


Download 13,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish