Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

84

---

48-  rasm.

Bu  harakatlarning  ikkala  turi 

h a m   m u sta q il  rav ish d a   s o d ir 

bo'lishi  m um kin.  Bunga quyidagi 

tajriba  yordam ida  ishonch  hosil 

qila olamiz.

C hetida  teshigi  b o ‘lgan  stol 

ustiga  ikkita  sharchani  shunday 

o ‘rn atilad ik i,  u la rd a n   b irin i  A 

p ru jin a -p la s tin k a   stolga  m a h - 

kamlangan  В to ‘siqqa qisib teshik 

u s tid a   tu s h ir ib   y u b o rm a s d a n  

ushlab  turadi  (49-  rasm).  Plas- 

tinkaga  С  bolg'acha  bilan  uril- 

ganda,  teshikcha  ustidagi  sh a r­

chaning 

u,  tezlik  bilan  erkin 

tushishi  va  ikkinchi  sharchaning 

b ir  v aq tn in g   o ‘zida  g o rizo n tal

y o ‘n a lis h d a   v2  te z lik   b ila n  

harakatlanishi  ham da pastga tusha 

boshlashi  kuzatiladi.  T ajribadan 

a n i q l a n i s h i c h a ,   h a r   ik k a la  

sharchaning  polga  kelib  urilishi 

bir vaqtning  o ‘zida  sodir b o ia d i.

Bundan  sharchaning  og‘irlik  kuchi  ta ’sirida  qilgan  harakati  uning 

dastlabki paytda tinch turganligiga yoki gorizontal yo‘nalishda harakat 

qilayotganligiga bog‘liq b o im a s  ekan,  degan  xulosa kelib chiqadi.

Yuqoridagi  tajribalardan  ko'rinadiki,  jism   bir  vaqtning  o'zida 

bir necha  harakatda  ishtirok  etsa,  harakatlarning har  biri  mustaqil 

ravishda  b o ‘ladi.

Bu  qoida m exanikada harakatlarning  mustaqillik  prinsipi  deb 

yuritiladi.

H a ra k a tla rn in g   m u sta q illik   p rin sip ig a  aso sla n ib ,  q u y id a 

gorizontal  va  gorizontga  qiyalatib  otilgan  jism larn ing   harakatini 

k o ‘rib  chiqam iz.

^ЧЧЧ^ЧЧЧЧЧЧЧЧЧЧЧЧчЧЧЧЧчЧЧЧЧЧЧЧЧЧ*